Ecologie & verspreiding
Purperorchis staat op licht tot matig beschaduwde, vochtige en warme, voedsel- en stikstofarme, zwak basische tot kalkrijke bodems bestaande uit leem en mergel. De plant groeit in lichte hellingbossen en boszomen, in en langs struwelen, in kalkgraslanden, het liefst waar struiken en bomen in de buurt staan, op grazige hellingen en in bermen. Nederland ligt aan de noordwestgrens van het Europese deel van het verspreidingsgebied en het voorkomen van de Purperorchis is in ons land beperkt tot Zuid-Limburg waar ze zeldzaam is. De soort was in de bossen en boszomen sterk achteruit gegaan door het stoppen van het traditionele hakhoutbeheer en overwoekering door Klimop; door het hervatten van dat beheer en het verwijderen van Klimop is deze orchidee plaatselijk redelijk hersteld. Vermoedelijk heeft de sterke vergrassing van de kalkgraslanden ook een rol gespeeld bij de sterke afnemen in dit biotoop. Waar Purperorchis en Soldaatje in elkaars nabijheid voorkomen kunnen hybriden gevonden worden.
Purperorchis staat op licht tot matig beschaduwde, vochtige en warme, voedsel- en stikstofarme, zwak basische tot kalkrijke bodems bestaande uit leem en mergel. De plant groeit in lichte hellingbossen en boszomen, in en langs struwelen, in kalkgraslanden, het liefst waar struiken en bomen in de buurt staan, op grazige hellingen en in bermen. Nederland ligt aan de noordwestgrens van het Europese deel van het verspreidingsgebied en het voorkomen van de Purperorchis is in ons land beperkt tot Zuid-Limburg waar ze zeldzaam is. De soort was in de bossen en boszomen sterk achteruit gegaan door het stoppen van het traditionele hakhoutbeheer en overwoekering door Klimop; door het hervatten van dat beheer en het verwijderen van Klimop is deze orchidee plaatselijk redelijk hersteld. Vermoedelijk heeft de sterke vergrassing van de kalkgraslanden ook een rol gespeeld bij de sterke afnemen in dit biotoop. Waar Purperorchis en Soldaatje in elkaars nabijheid voorkomen kunnen hybriden gevonden worden.
Herkenning (bron: wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra)
Bloeitijd - mei - juni
Hoogte - 0,30-0,75 m.
Geslachtsverdeling - tweeslachtig
Wortels -
Stengels/takken - In de onderste helft van de stengels zie je meerdere kleine schedevormende bladeren.
Bladeren - De 3 tot 6 grondstandige bladeren zijn langwerpig, tot 20 cm lang, niet gevlekt en van boven glanzend. De schutbladen zijn langwerpig en veel korter dan het vruchtbeginsel.
Bloemen - Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De ronde aar bevat tot enige tientallen bloemen en is 5 tot 15 cm lang. De eivormige helm is bruinpaars. De lip is veel lichter van kleur en is roze tot wit en 1 tot 1½ cm groot. De lip heeft 2 smalle zijslippen en een langere, brede middenslip, die aan de top gespleten is in 2 brede zijlobben met daartussen een zeer klein middenlobje. Aan de voet en in het midden van de middenslip zitten paarse haarbundeltjes. De spoor is naar beneden gekromd en hoogstens half zo lang als het ook gekromde, dunne vruchtbeginsel. Purperorchis verspreidt een duidelijke geur.
Vruchten - Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bodem - Licht tot matig beschaduwde, warme plaatsen op vochtige, voedselame, kalkrijke grond (leem en mergel).
Groeiplaats - Bossen (hellingbossen), bosranden, struwelen (kalkrijke zomen), grasland (kalkgrasland, in de buurt van bomen of struiken en grazige hellingen bij bossen) en bermen.
Bloeitijd - mei - juni
Hoogte - 0,30-0,75 m.
Geslachtsverdeling - tweeslachtig
Wortels -
Stengels/takken - In de onderste helft van de stengels zie je meerdere kleine schedevormende bladeren.
Bladeren - De 3 tot 6 grondstandige bladeren zijn langwerpig, tot 20 cm lang, niet gevlekt en van boven glanzend. De schutbladen zijn langwerpig en veel korter dan het vruchtbeginsel.
Bloemen - Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De ronde aar bevat tot enige tientallen bloemen en is 5 tot 15 cm lang. De eivormige helm is bruinpaars. De lip is veel lichter van kleur en is roze tot wit en 1 tot 1½ cm groot. De lip heeft 2 smalle zijslippen en een langere, brede middenslip, die aan de top gespleten is in 2 brede zijlobben met daartussen een zeer klein middenlobje. Aan de voet en in het midden van de middenslip zitten paarse haarbundeltjes. De spoor is naar beneden gekromd en hoogstens half zo lang als het ook gekromde, dunne vruchtbeginsel. Purperorchis verspreidt een duidelijke geur.
Vruchten - Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bodem - Licht tot matig beschaduwde, warme plaatsen op vochtige, voedselame, kalkrijke grond (leem en mergel).
Groeiplaats - Bossen (hellingbossen), bosranden, struwelen (kalkrijke zomen), grasland (kalkgrasland, in de buurt van bomen of struiken en grazige hellingen bij bossen) en bermen.
Familie: Orchidaceae
Groep: eenzaadlobbigen (bloemplanten)
Status: Rode Lijst: Ernstig bedreigd
Zeldzaamheid: zeer zeldzame soort
Ecologische groep: kalkrijke zomen