Ecologie & verspreiding
Ecologie
Entosthodon obtusus groeit op permanent vochtig, (matig) nutriëntenarm zand, zandige humus en zandig, soms lemig veen. Het brede scala aan potentiële standplaatsen betreft drooggevallen sloten en afgeplagde terreinen in heide- en veenlandschappen, in veenmoerassen met kwel en langs lemige bospaden. De soort lijkt te profiteren van de kleine open plekjes die ontstaan bij betreding en begrazing; het is dan ook aannemelijk dat de sporen van deze soort in de bodem langdurig in leven kunnen blijven. Begeleidende soorten zijn o.m. Bryum microerythrocarpum, Bryum tenuisetum, Campylopus brevipilus, Ceratodon purpureus, Cratoneuron filicinum en de levermossen Cephalozia bicuspidata, Nardia geoscyphus en Riccardia chamaedryfolia. Er is echter één vondst uit 1861 van ‘kleigrond te Valkenburg in Limburg’, zo op het oog een typische standplaats voor E. fascicularis! Ook de begeleidende soorten waren wat afwijkend: Cephalozia bicuspidata, Diplophyllum albicans, Jungermannia gracillima, Scapania curta, Atrichum undulatum, Ditrichum heteromallum, Fissidens adianthoides en Hypnum cupressiforme. Toch betrof het duidelijke E. obtusus.
Verspreiding
Entosthodon obtusus is vermoedelijk uitgestorven in ons land. De herbaria bevatten 11 vondsten van voor 1950, waarvan drie na 1900, en sindsdien zijn er geen nieuwe gemeld (afgezien van een onzekere van een mierenbult op de Kannerhei bij Maastricht, waarvan geen materiaal beschikbaar is). In de 19e eeuw was de soort bekend van diverse plekken op het Pleistoceen, zoals Kuikhorne (Friesland), Boekhorst (Achterhoek), Nijkerk, Otterloo, Staverden en Ede (Veluwe), Den Bosch (N-Brabant) en Valkenburg (Z-Limburg). Na 1900 volgden nog Elspeet (1911) en Oisterwijk (1943). De laatste vondst dateert van 1946, en kwam uit een ‘vegetatie-opname met Vetblad’ uit de omgeving van Lichtenvoorde. Een sprankje hoop biedt wellicht de ontdekking van Vetblad in een natuurontwikkelingsterrein in die omgeving – de zaad- en sporenvoorraad van zulke terreinen blijft verbazen.
De soort is in Duitsland en België erg zeldzaam, maar algemener op de Britse eilanden: niet zeldzaam in Wales, Ierland en de westelijke delen van Engeland en Schotland.
Summary
Entosthodon obtusus is a rare species in the Netherlands growing on moist sand, loam or turf, although it once has been found on a much less acid clayey soil. It has not been found since 1946 and is presumably extinct now in the Netherlands.
Ecologie
Entosthodon obtusus groeit op permanent vochtig, (matig) nutriëntenarm zand, zandige humus en zandig, soms lemig veen. Het brede scala aan potentiële standplaatsen betreft drooggevallen sloten en afgeplagde terreinen in heide- en veenlandschappen, in veenmoerassen met kwel en langs lemige bospaden. De soort lijkt te profiteren van de kleine open plekjes die ontstaan bij betreding en begrazing; het is dan ook aannemelijk dat de sporen van deze soort in de bodem langdurig in leven kunnen blijven. Begeleidende soorten zijn o.m. Bryum microerythrocarpum, Bryum tenuisetum, Campylopus brevipilus, Ceratodon purpureus, Cratoneuron filicinum en de levermossen Cephalozia bicuspidata, Nardia geoscyphus en Riccardia chamaedryfolia. Er is echter één vondst uit 1861 van ‘kleigrond te Valkenburg in Limburg’, zo op het oog een typische standplaats voor E. fascicularis! Ook de begeleidende soorten waren wat afwijkend: Cephalozia bicuspidata, Diplophyllum albicans, Jungermannia gracillima, Scapania curta, Atrichum undulatum, Ditrichum heteromallum, Fissidens adianthoides en Hypnum cupressiforme. Toch betrof het duidelijke E. obtusus.
Verspreiding
Entosthodon obtusus is vermoedelijk uitgestorven in ons land. De herbaria bevatten 11 vondsten van voor 1950, waarvan drie na 1900, en sindsdien zijn er geen nieuwe gemeld (afgezien van een onzekere van een mierenbult op de Kannerhei bij Maastricht, waarvan geen materiaal beschikbaar is). In de 19e eeuw was de soort bekend van diverse plekken op het Pleistoceen, zoals Kuikhorne (Friesland), Boekhorst (Achterhoek), Nijkerk, Otterloo, Staverden en Ede (Veluwe), Den Bosch (N-Brabant) en Valkenburg (Z-Limburg). Na 1900 volgden nog Elspeet (1911) en Oisterwijk (1943). De laatste vondst dateert van 1946, en kwam uit een ‘vegetatie-opname met Vetblad’ uit de omgeving van Lichtenvoorde. Een sprankje hoop biedt wellicht de ontdekking van Vetblad in een natuurontwikkelingsterrein in die omgeving – de zaad- en sporenvoorraad van zulke terreinen blijft verbazen.
De soort is in Duitsland en België erg zeldzaam, maar algemener op de Britse eilanden: niet zeldzaam in Wales, Ierland en de westelijke delen van Engeland en Schotland.
Summary
Entosthodon obtusus is a rare species in the Netherlands growing on moist sand, loam or turf, although it once has been found on a much less acid clayey soil. It has not been found since 1946 and is presumably extinct now in the Netherlands.
Familie: Funariaceae
Groep: Bladmossen
Status: Rode Lijst: Verdwenen uit Nederland
Zeldzaamheid: afwezig in Nederland
Biotoopvoorkeur: Kale vochtige bodem
Substraatvoorkeur: lemig of fijn zand