Ecologie & verspreiding Christoffelkruid is een fraaie soort van loofbossen op kalkrijke bodem, en daardoor in Nederland in haar verspreiding tot Zuid Limburg beperkt. Hier komt zij voor in schaduwrijke hellingbossen op dalwanden. Ze staat op de Rode lijst in de categorie Bedreigd door haar zeldzaamheid en negatieve trend. Haar achteruitgang wordt mogelijk veroorzaakt door verruiging van de groeiplaatsen en het achterwege blijven van goed (hakhout)beheer. Christoffelkruid lijkt oppervlakkig op jonge planten van Gewone vlier, maar verschilt hiervan doordat haar bladeren drievoudig geveerd zijn (ipv tweevoudig bij Vlier). Meer nog lijken de bladeren op die van het niet inheemse (maar soms verwilderende) Geitenbaard – Aruncus dioicus, welke bovendien in hetzelfde milieu voor kan komen. Hiervan verschilt zij door de onregelmatige grofgetande bladrand (regelmatig fijngetand bij Geitenbaard). Christoffelkruid luisterde vroeger naar de naam Zwarte gifbes. Vanwege de negatieve associatie, en daaraan gekoppelde mogelijke bestrijding van deze zeldzame plant is de naam veranderd in Christoffelkruid. CC-BY-SA 3.0 Kim Lotterman, 2015

Ecologie

Bodem
Beschaduwde plaatsen op vochtige, vrij voedselarme kalkrijke grond (mergel, zand, leem, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Bossen (kalkrijke loofbossen en hellingbossen), bosranden, rotsspleten, steile dalwanden en grubben.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in de Voerstreek.

Wallonië
Zeldzaam in het Maasgebied, in Lotharingen en in de Ardennen.

Wereld
Europa, vanaf Noorwegen, Noord-Engeland en Noord-Spanje verder naar het oosten tot in de Kaukasus en West-Siberië. Het mijdt de laagvlakte in West-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke bossen
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
Cortenraad, J. & T.J.D. Mulder (2012) Uit de flora van Limburg. Natuurhistorisch Maandblad 101: 111-115

Raemakers, I. & T. Faasen (2012) Bijzondere planten en insecten in de Curfsgroeve. Natuurhistorisch Maandblad 101: 63-73

van Eeden, F.W. (1885) Actaea spicata - Christoffelkruid Flora Batava 17: 1321-1321 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 45

Flora Batava 17: plaat 1321

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 251

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 308

Nederlandse Oecologische Flora 1: 225

Wilde Planten 3: 329

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De sterk vertakte stengels zijn kaal. Bladeren De geurende, lang gesteelde bladeren zijn 20-30 cm lang. Ze zijn dubbel tot drievoudig drietallig met gespleten topblaadjes. De deelblaadjes zijn grof gezaagd. De stengelbladen zijn kleiner. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen vormen samen kleine, dichte eivormige trossen met afvallende schutblaadjes. De kelk- en kroonbladen zijn wit. De vier eironde kelkbladen zijn allemaal even groot. De bloemblaadjes vallen af bij het begin van de bloei. De kelkbladen zijn groter dan de vier of meer spatelvormige kroonbladen. Elke bloem heeft één stamper en veel meeldraden (deze zijn veel langer dan bloemblaadjes). Vruchten Een bes. De zwarte, langwerpige (1-1,1 cm) zijn zeer giftig. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-0,60 m.
Type vrucht:	bes
Kleur van de vrucht:	zwart
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.