NDFF Verspreidingsatlas | Tursiops truncatus

Inloggen |

NDFF Verspreidingsatlas Zoogdieren

Verspreidingsatlas

toon wetenschappelijke namen

verberg synoniemen

toon alleen geaccepteerde namen

Tuimelaar
Tweekleurige bosspitsmuis
Tweekleurige vleermuis

Tursiops truncatus (Montagu, 1821)

Tuimelaar

	algemeen \| taxonomie \| ecologie \| veranderingen \| verspreiding \| literatuur (15) \| feedback (0)

Familie:	Delphinidae
Groep:	Walvisachtigen
Voorkomen in Nederland
Status:bron: Voorstel voor de Rode Lijst Zoogdieren 2020	Rode Lijst (2020): Verdwenen uit Nederland in het wild
Trend sinds 1950:bron: Voorstel voor de Rode Lijst Zoogdieren 2020	verdwenen
Zeldzaamheid:bron: Voorstel voor de Rode Lijst Zoogdieren 2020	verdwenen
Indigeniteit:	inheemse soort
Bescherming:	Habitatrichtlijn bijlagen II+IV

Ecologie
De tuimelaar is een forse, tot bijna 4 m lange, overwegend bruingrijs gekleurde dolfijn met een vrij korte, stompe snuit en een gebogen vin midden op de rug. Hij wordt dikwijls gezien in groepen van e... [meer]

Veranderingen

Bij het voorkomen van tuimelaars in Nederland lijken er twee, vermoedelijk onafhankelijke, processen in het geding: het plaatselijke verdwijnen uit het Marsdiep na het afsluiten van de Zuiderzee in 1932, en het regionale verdwijnen uit de zuidelijke Noordzee in de jaren 1960. Vondsten van fossielen en archeologische resten tonen aan, dat de tuimelaar hier al enkele duizenden jaren voorkwam en wellicht werd bejaagd. Ook de talrijke vondsten aan de oostkust van Engeland uit de zevende tot tiende eeuw laten zien dat daar in die tijd een populatie leefde waarop intensief werd gejaagd. Doordat waarnemingen in het meer recente verleden zelden werden vastgelegd, mondelinge verhalen veelal onbetrouwbaar zijn door het verwisselen van tuimelaar en bruinvis (en andere soorten) en strandingen niet of onvolledig werden gedocumenteerd, valt er weinig te zeggen over de vroegere status van deze soort in ons land. Zelfs bij Van Deinse ontbreekt veel essentiële documentatie, vooral bij de vondsten in de jaren 1950. Zoals reeds opgemerkt, is de toename in strandvondsten in het begin van de twintigste eeuw misschien ten dele terug te voeren op de intensivering van het strandingsnetwerk van Van Deinse, maar het is niet uit te sluiten dat de sterke toename in de periode 1920-1940 mede een effect was van de opwarming van het zeewater in die tijd, zoals dat het geval was bij de gewone dolfijn, evenals de tuimelaar een soort van zuidelijke herkomst. De gewone dolfijn verdween echter weer met de afkoeling van het zeewater in de jaren 1950, de tuimelaar pas in de jaren 1960; er kunnen dus ook andere factoren een rol gespeeld hebben. Ook in Denemarken zijn de grootste aantallen tuimelaars gevonden tussen 1937 en 1949, hoewel het daar om veel kleinere aantallen ging; sinds het eind van de jaren 1970 is de soort ook daar zeldzaam. De waarnemingen van beslaan een korte periode en een klein maar belangrijk gebied, in een tijd waarin daar sprake was van een radicale ecologische omwenteling door het aanleggen van de Afsluitdijk. De Tweede Wereldoorlog verhinderde dat precies kon worden vastgelegd hoe de veranderingen langs de kust en in het Waddengebied zich voltrokken. Het voorkomen in het Marsdiep en bij Den Helder, in elk geval zoals dat is beschreven door Verwey voor de jaren 1930, hing samen met het paaien van een bijzondere haringpopulatie in het voorjaar: de Zuiderzeeharing. Het seizoenpatroon van de strandingen in ons land als geheel kende een heel ander ritme: verspreid over alle maanden van het jaar met een piek in de zomer, waarbij een zeker waarnemerseffect in de zomermaanden niet is uitgesloten; dit komt overeen met de Engelse strandingsgegevens. Een zuidelijke herkomst van de gestrande dieren is waarschijnlijk. In elk geval is het duidelijk dat er in de eerste helft van de twintigste eeuw in de zuidelijke Noordzee en Het Kanaal een populatie tuimelaars leefde die zich hier ook voortplantte, gezien de vondsten van drachtige, lacterende en zeer jonge dieren. Doordat de strandingen pas aan het eind van de jaren 1960 snel in aantal afnamen, moet de tuimelaar zich langs onze kust als geheel veel langer hebben weten te handhaven dan in het Marsdiep en de westelijke Waddenzee, dus onafhankelijk van de Zuiderzeeharing. Het verdwijnen van de tuimelaar uit onze wateren is niet tijdig opgemerkt, de gestrande dieren zijn niet onderzocht en de oorzaken zijn achteraf niet afdoende te verklaren.Sinds 1970 zijn tuimelaars bepaald zeldzaam in onze omgeving en het voorkomen van enkele solitaire zwervers met afwijkend gedrag is opvallend. Het verschijnen van grote groepen aan de Nederlandse en Belgische kust in 2004 en opnieuw in 2014 kwam dan ook als een totale verrassing. Het lijkt onwaarschijnlijk dat deze dieren afkomstig waren van de plaatstrouwe populatie aan de Schotse oostkust; er zijn slechts weinig waarnemingen uit het Britse deel van de Noordzee ten zuiden van Schotland. Het lijkt dan ook waarschijnlijk dat de dieren de Noordzee vanuit Het Kanaal zijn binnengetrokken, zoals de zwerver van 2004; ook de overwegend zuidelijke waarnemingen uit latere jaren en vooral de groepen voor de Belgische en Zeeuwse kust wijzen hierop. De toename van het aantal waarnemingen in de laatste jaren, ook van enkele grote groepen, is misschien ten dele het gevolg van een verhoogde waarnemersactiviteit. Het is nog te vroeg om te spreken van een terugkeer van de tuimelaar in onze wateren.

januari 2025
	m	d	w	d	v	z	z
53	30	31	1	2	3	4	5
2	6	7	8	9	10	11	12
3	13	14	15	16	17	18	19
4	20	21	22	23	24	25	26
5	27	28	29	30	31	1	2
6	3	4	5	6	7	8	9

Soortenlijst

	m	d	w	d	v	z	z
53	30	31	1	2	3	4	5
2	6	7	8	9	10	11	12
3	13	14	15	16	17	18	19
4	20	21	22	23	24	25	26
5	27	28	29	30	31	1	2
6	3	4	5	6	7	8	9

	m	d	w	d	v	z	z
53	30	31	1	2	3	4	5
2	6	7	8	9	10	11	12
3	13	14	15	16	17	18	19
4	20	21	22	23	24	25	26
5	27	28	29	30	31	1	2
6	3	4	5	6	7	8	9

Feedback

	m	d	w	d	v	z	z
53	30	31	1	2	3	4	5
2	6	7	8	9	10	11	12
3	13	14	15	16	17	18	19
4	20	21	22	23	24	25	26
5	27	28	29	30	31	1	2
6	3	4	5	6	7	8	9