|
|
Verbena officinalis L.
IJzerhard
|
Ecologie & verspreiding
IJzerhard staat op zonnige, warme, matig voedselrijke, matig droge tot vrij vochtige, zwak basische tot kalkhoudende, stikstofrijke, licht bemeste en vrij compacte zand-, zavel-, klei- en mergelgrond, en ook op stenige plaatsen. Ze groeit langs wegen, in ruigten en langs paadjes onderaan kalkhellingen, op hoge delen van uiterwaarden en rotsachtige plaatsen, op dijken en in ruige graslanden. Verder op ruderale plaatsen, op muren, onder hagen en in spoorbermen. De soort stamt oorspronkelijk uit de warme en gematigde streken van West-Azië, Noord-Afrika en Zuid- en Midden-Europa en wordt tegenwoordig in alle werelddelen aangetroffen. IJzerhard is plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg en het Estuariumdistrict, vrij zeldzaam in het rivieren- en het stedelijke gebied en is elders zeer zeldzaam. Ze ontbreekt op de Wadden. De plant is eetbaar en werd vroeger gegeten in combinatie met augurken of komkommers. Ook diende ze als verfplant en had een grote faam bij de behandeling van wonden.
CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014
|
EcologieBodemZonnige, warme plaatsen op matig droge tot vrij vochtige, matig voedselrijke, stikstofrijke, kalkhoudende, licht bemeste en vrij compacte grond (stenige plaatsen, zand, zavel, klei en mergel). GroeiplaatsRuigten, ruderale plaatsen, rotsachtige plaatsen, grasland (ruig grasland en vochtig, licht bemest grasland), bermen (wegkanten bij dorpen), muren, hagen, langs spoorwegen (spoorbermen), omgewerkte grond, braakliggende grond (stenige plaatsen), langs paadjes aan de voet van kalkhellingen, hoge delen van uiterwaarden en beweide zandige dijken.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandPlaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg en in Zeeland en vrij zeldzaam in het rivierengebied en in stedelijke gebieden. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam. Niet op de Waddeneilanden. VlaanderenVrij algemeen in het Maasgebied en de Leemstreek. Elders vrij zeldzaam, maar zeldzaam in de duinen en de Kempen. WalloniëVrij algemeen in Brabant, het Maasgebied en de zuidelijke Ardennen (op kalkhoudende bodem). Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam. WereldOorspronkelijk uit warme en gematigde streken in West-Azië, Noord-Afrika en Zuid- en Midden-Europa. Nu komt de soort voor in alle werelddelen, in gebieden met een gematigd of warm klimaat.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurDenters, T. (1999) De flora van het Urbaan district. Gorteria 25: 65-76 Kobus, J.D. (1866) Flora van Wageningen en aangrenzende gemeenten. A. Ophorst, Wageningen Kops, J. (1800) Verbena officinalis - Genezende IJzerhard Flora Batava 1: 31-31 Sloff, J.G. & J.L. van Soest (1939) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora II. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 49: 268-306 Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2: 311Flora Batava 02: plaatHeukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 494Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 666Nederlandse Oecologische Flora 3: 139Wilde Planten 2: 236Wilde-Planten.nl: paginaAfbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas) Taxonomie| Rijk: | Plantae | | Stam: | Tracheophyta | | Klasse: | Spermatopsida | | Orde: | Lamiales | | Familie: | Verbenaceae |
Verbena officinalis L. (1753) | | Nederlands: | IJzerhard | | Engels: | Vervain | | Duits: | Eisenkraut |
Etymologiebron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra | Er zijn meerdere verklaringen voor de Nederlandse naam. 1. Het was in de oudheid een tover- of offerplant en veelzijdig geneeskruid. Met zijn metaalachtige stengels had het een grote faam als heler van verwondingen met ijzeren wapens. 2. De stengels van deze plant hebben een metaalachtige kleur, zodat je er met een metalen zeis moeilijk door kon komen. 3. Door de kleur van de stengels dacht men dat je metaal nog harder kon maken m.b.v. het sap van de stengels. 4. Het kan een vertaling zijn van een oude Duitse naam voor de plant, namelijk Isernkraut. Het woord Is betekent "hard of taai", wat iets zegt over de stengels van deze plant. Verbena is misschien afgeleid van het Keltisch ferfaen. Fer is wegvoeren en faen betekent steen (de plant werd tegen blaasstenen gebruikt). Volgens anderen is de naam een verbastering van herbena, dat van herbeo (groene), is afgeleid, omdat de plant gebruikt zou zijn als groen bij offerfeesten. Ook wordt wel gedacht dat Verbena afkomstig is van het Oud-Griekse Verbenaca, dat weer afstamt van een oud Indo-Europees woord dat (magische) staf betekende. Dit i.v.m. het uiterlijk van de plant. Officinalis betekent geneeskrachtig of uit de apotheken.
|
Bron: Standaardlijst 2003 | | Bron Nederlandse naam: Standaardlijst 2003 | | | | Zoeken in GBIF | | Zoeken in Google Scholar |
Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels De rechtopstaande, slanke stengels zijn taai, vierkantig en wijd vertakt. De voet verhout. Op stengelribben zie je korte stekelharen. Bladeren De langwerpige bladeren staan tegenover elkaar. Ze zijn grof en onregelmatig gekarteld. Aan de voet zijn ze steelachtig versmald. De middelste bladeren hebben drie spleten met een grote eindlob. De bladranden en nerven hebben korte stekelharen. De bovenste bladeren zijn kleiner en vaak niet gedeeld. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen zitten in de oksels van schutblaadjes in lange dunne, ijle aren. Ze zijn bleekroze, 2-5 mm groot, zwak tweelippig en hebben een gekromde buis. De bloemen hebben vijf kroonslippen, twee daarvan staan omhoog en drie omlaag. De kelk is buisvormig, vier- of vijftandig en klierachtig behaard, evenals de bloeiwijze-assen. Bloemen met vier meeldraden. Vruchten Een splitvrucht. De vruchten bevatten vier zaadjes in een rechtopstaande kelk. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100).
De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer.
Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen.
In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode. © NEM(CBS & FLORON) 2023
 download in hoge resolutieFenologie bloeiend Fenologie vruchtdragend Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021. De bloeiperiode is dit jaar 12 dagen eerder dan het langjarig gemiddelde.
|