Ecologie & verspreiding Nachtkoekoeksbloem staat op open, zonnige en warme, matig droge tot vochtige, zwak basische, matig voedselrijke tot voedselrijke, meestal kalkrijke, matig stikstofrijke, omgewerkte grond vooral op klei, maar soms op zand, zavel of löss. Ze groeit in graanakkers en zandige graslanden, in de zeeduinen en op spoorwegterreinen, in verstoorde bermen en allerlei andere ruderale plaatsen. De eenjarige plant stamt oorspronkelijk uit Midden- en Oost-Europa en is West-Europa alleen plaatselijk ingeburgerd. De soort is zeer zeldzaam in Nederland en wordt de laatste jaren eigenlijk alleen nog op één plaats in Zuid-Limburg aangetroffen. Elders duikt de plant op ruderale plekken op, maar is nergens bestendig. Dat de plant zeer sterk achteruit is gegaan (ze is praktisch verdwenen) heeft mogelijk te maken met het feit dat Nederland buiten het gesloten areaal van de soort ligt. Ze wordt wel verward met Avondkoekoeksbloem, maar is daarvan goed te onderscheiden door o.a. haar eenjarigheid en haar tweeslachtige bloemen met 3 stijlen. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2021

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op vochtige tot matig droge, matig voedselrijke tot voedselrijke, meestal kalkrijke, omgewerkte grond (vooral op klei, maar soms op zand of zavel).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), zeeduinen, stortplaatsen, ruderale plaatsen, omgewerkte bermen en andere omgewerkte plaatsen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in kleigebieden in het noorden van Groningen en Fryslân. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk alleen nog adventief (tijdelijk).

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied. Na 1990 nog slechts op twee plaatsen gevonden.

Wereld
Midden- en Oost- Europa, oostelijk tot in Midden-Azië. In West-Europa alleen plaatselijk. Ingeburgerd in Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke akkers
Levensduur:	éénjarig
Levensvorm:	therofyt
Bloeitijd:	juni - herfst

Literatuur
Coolen, F. (2012) Nachtkoekoeksbloem langs de Maas in Blerick. Natuurhistorisch Maandblad 101: 13-13

de Visser, A. (1963) Een fraai akkeronkruidengezelschap op Walcheren. Gorteria 1: 105-107 

Heimans, E. (1908) Zeldzame planten in de duinen. De Levende Natuur 13: 141-144 

Kops, J. & J.E. van der Trappen (1849) Silene noctiflora - Nachtbloeijende Silene Flora Batava 10: 722-722 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 291

Flora Batava 10: plaat 0722

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 295

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 533

Nederlandse Oecologische Flora 1: 207

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De stengels zijn onderaan ruw behaard en bovenaan zacht kleverig behaard. Bladeren De bladen zijn eivormig tot langwerpig, de middelste en bovenste langwerpig. Ze zijn tot 2½ cm breed. De onderste zijn gesteeld, de bovenste niet. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloeiwijze is wijd vertakt met weinig bloemen op lange stelen.De tweeslachtige bloemen zijn 1,7 tot 2 cm groot, aan de buitenkant vuil witachtig of gelig en van binnen roze. Ze hebben 3 stijlen. De kroonbladen zijn diep ingesneden, overdag zijn ze ingerold en 's avonds uitgerold. De kelkbuis is ongeveer 1½ cm en de slippen zijn ongeveer 1 cm. De kelk is cilindervormig, bolt later iets op en heeft 10 nerven. 's Avonds verspreiden ze een duidelijke geur. Vruchten Een doosvrucht met 6 teruggekromde tanden. Het vruchtbeginsel heeft onderaan 3 tussenschotten. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,15-0,45 m.
Bloemkleur:	wit met rood
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.