Ecologie & verspreiding
Purperorchis staat op licht tot matig beschaduwde, vochtige en warme, voedsel- en stikstofarme, zwak basische tot kalkrijke bodems bestaande uit leem en mergel. De plant groeit in lichte hellingbossen en boszomen, in en langs struwelen, in kalkgraslanden, het liefst waar struiken en bomen in de buurt staan, op grazige hellingen en in bermen. Nederland ligt aan de noordwestgrens van het Europese deel van het verspreidingsgebied en het voorkomen van de Purperorchis is in ons land beperkt tot Zuid-Limburg waar ze zeldzaam is. De soort was in de bossen en boszomen sterk achteruit gegaan door het stoppen van het traditionele hakhoutbeheer en overwoekering door Klimop; door het hervatten van dat beheer en het verwijderen van Klimop is deze orchidee plaatselijk redelijk hersteld. Vermoedelijk heeft de sterke vergrassing van de kalkgraslanden ook een rol gespeeld bij de sterke afnemen in dit biotoop. Waar Purperorchis en Soldaatje in elkaars nabijheid voorkomen kunnen hybriden gevonden worden.
CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel & Niko Buiten, 2015
|
EcologieBodemLicht tot matig beschaduwde, warme plaatsen op vochtige, voedselame, kalkrijke grond (leem en mergel).
GroeiplaatsBossen (hellingbossen), bosranden, struwelen (kalkrijke zomen), grasland (kalkgrasland, in de buurt van bomen of struiken en grazige hellingen bij bossen) en bermen.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeer zeldzaam in Zuid-Limburg.
VlaanderenZeer zeldzaam in de Voerstreek.
WalloniëVrij zeldzaam in de Famenne.
WereldIn Zuidwest-Azië, Noord-Afrika en Zuid- en Midden-Europa. Noordelijk tot in Nederland, Zuid-Engeland en Denemarken en zuidelijk tot in Midden-Spanje, Zuid-Italië en de Balkan.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurArditti,J. & A. Ghani (2000) Tansley Review No. 110. Numerical and physical properties of orchid seeds and their biological implications.
New Phytologist 145: 367-421
Claessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Claessens, J. & M. Claessens (2021)
Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]
de Wever, A. (1935) Kruisingen van de
Orchis militaris L. en
O. purpureus Huds.
Natuurhistorisch Maandblad 24: 43-43
Gegoire, L. (1943) Verslag der maandelijksche vergadering op woensdag 1 sept. 1943.
Natuurhistorisch Maandblad 32: 74-75
Hilgers, J. (1969) De achteruitgang van de Orchidaceae in Limburg 3.
Natuurhistorisch Maandblad 58: 7-8
Jacquemyn, H., R. Brys, M. Hermy & A. Zeevoert (2002) Vruchtzetting bij de Purperorchis (
Orchis purpurea).
Natuurhistorisch Maandblad 91: 1-6
Sipkes, C. (1921) Twee orchis-soorten, in ons land onopgemerkt gebleven.
De Levende Natuur 26: 51-53
van Eeden, F.W. (1889) Orchis fusca - Bruinrood Standelkruid
Flora Batava 18: 1362-1362
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 1:
156Flora Batava 18:
plaat 1362Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
114Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
149Nederlandse Oecologische Flora 5:
373Orchideeën (Kreutz, 1987):
212Wilde Planten 3:
37Wilde-Planten.nl:
paginaAfbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas) Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels In de onderste helft van de stengels zie je meerdere kleine schedevormende bladeren.
Bladeren De 3 tot 6 grondstandige bladeren zijn langwerpig, tot 20 cm lang, niet gevlekt en van boven glanzend. De schutbladen zijn langwerpig en veel korter dan het vruchtbeginsel.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De ronde aar bevat tot enige tientallen bloemen en is 5 tot 15 cm lang. De eivormige helm is bruinpaars. De lip is veel lichter van kleur en is roze tot wit en 1 tot 1½ cm groot. De lip heeft 2 smalle zijslippen en een langere, brede middenslip, die aan de top gespleten is in 2 brede zijlobben met daartussen een zeer klein middenlobje. Aan de voet en in het midden van de middenslip zitten paarse haarbundeltjes. De spoor is naar beneden gekromd en hoogstens half zo lang als het ook gekromde, dunne vruchtbeginsel. Purperorchis verspreidt een duidelijke geur.
Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL
Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar.
Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode,
dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de
periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF
download hoge resolutieFenologie bloeiend
Fenologie vruchtdragend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.
De bloeiperiode is dit jaar 2 dagen eerder dan het langjarig gemiddelde.