Ecologie & verspreiding Pilvaren staat op zonnige tot iets beschaduwde, 's zomers geheel of gedeeltelijk droogvallende, natte, voedselarme zand- of leembodems zonder dikke organische laag of in zwak zuur, voedselarm, fosfor- en stikstofarm water. Ze groeit in het water of aan de waterkanten van vennen, pas gegraven sloten, poelen en plasjes, ijsbaantjes en gegraven heideplassen. Verder op periodiek droogvallende oevers van heideplassen en duinmeertjes, in zand- en leemgroeven en in natte karrensporen. Nederland valt geheel binnen de Atlantsche uitloper van het verbrokkelde Europese areaal. De plant is zeldzaam in het oosten van ons land en in Noord-Brabant, elders zeer zeldzaam. Pilvaren gaat in West-Europa achteruit door eutrofiëring, het gebruik van herbiciden, watervervuiling en het stoppen van kleinschalige verstoringen. In Nederland is van een teruggang geen sprake, mogelijk wordt hier de soort vaker waargenomen door betere inventarisaties. De sporocarpen die bij droogvallen gevormd worden aan de lang kruipende wortelstok zijn eerst geelgrijs en later zwart gekleurd, ze kunnen vele jaren levenskrachtig blijven, de gevormde sporen worden door de wind verspreid. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op natte, matig voedselarme, zwak zure, 's zomers geheel of gedeeltelijk droogvallende grond of in voedselarm, zwak zuur water met een bodem van zand of leem, zonder dikke organische laag.

Groeiplaats
Water en waterkanten (vennen, greppels, pas gegraven sloten, plasjes en poelen, ijsbaantjes en soms in gegraven heideplassen), heide (periodiek droogvallende oevers van heideplassen), zeeduinen (periodiek droogvallende oevers van duinmeertjes), afgravingen (zand- en leemgroeven) en in natte karrensporen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in het oosten van het land en in Noord-Brabant. Elders zeer zeldzaam (o.a. in de duinen op Terschelling en bij Schoorl).

Vlaanderen
Zeldzaam in de Kempen. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Zeer zeldzaam.

Wereld
Het meest in West-Europa, van Zuid-Frankrijk tot in Zuid-Zweden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	voedselarme wateren
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hydrofyt
Bloeitijd:	juli - september

Literatuur
Bremer, P. (2002) De toename van Pilularia globulifera L. (Pilvaren) in Overijssel. Gorteria 28: 81-88 

Bremer, P. (2005) Nieuwe vondsten van bijzondere varens in Twente. Hypericum 5: 1-7 

Farjon, A. & B. Wallnöfer (1990) Een nieuwe groeiplaats van de Pilvaren (Pilularia globulifera L.) in de Nederlandse duinen. Gorteria 16: 147-148 

Hofstra, J. (1982) Over enige Littorelletea-gemeenschappen, in het bijzonder in Twente. Gorteria 11: 59-72 

Kobus, J.D. (1866) Flora van Wageningen en aangrenzende gemeenten. A. Ophorst, Wageningen

van Eeden, F.W. (1889) Pilularia globulifera - Pillenkruid Flora Batava 18: 1388-1388 

van Heerden, A. & D. Kerkhof (1996) Pilularia globulifera L. (Pilvaren) in Zuid-Holland. Gorteria 22: 100-103 

Westhoff, V. (1978) Pilularia globulifera L. bij Thorn, L. Gorteria 9: 67-67 

Pagina's in standaardwerken

Flora Batava 18: plaat 1388

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 59

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 70

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.