Ecologie & verspreiding Avondkoekoeksbloem staat op zonnige, soms licht beschaduwde, open en warme, droge tot vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, vaak enigszins bemeste, maar humusarme, omgewerkte bodems (van zand tot klei) en op puin. Ze groeit in ruige, grazige begroeiingen, in akkers en akkerranden, op klavervelden en hellingen, op braakliggende grond en ruderale plaatsen zoals puinhopen, in bermen, struwelen en houtwallen, in heggen en onder hakhout, in bosranden en op kapvlakten, op spoorwegterreinen en bij molenbelten. Nederland valt geheel binnen het Europese deel van het areaal van de cultuurvolger die oorspronkelijk uit Zuidwest-Azië en het Middellandse Zeegebied stamt. De soort is algemeen in Nederland maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied. Ze behoort binnen Silene tot de groep die tweehuizig is en is in bloei te herkenen aan de witte, eenslachtige bloemen. In vrucht aan de schuin afstaande tanden en in alle stadia aan de bladeren, waar de grootste breedte onder het midden ligt. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms licht beschaduwde, open plaatsen (pionier) op droge tot vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, vaak enigszins bemeste, maar humusarme, omgewerkte grond (van zand tot klei en op puin).

Groeiplaats
Ruigten (ruige, grazige begroeiingen), akkers (akkerranden), ruderale plaatsen (o.a. puinhopen), braakliggende grond, hellingen, bermen, langs spoorwegen (spoorbermen en spoordijken), struwelen, houtwallen, heggen, bosranden, onder hakhout en bij molenbelten.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied.

Vlaanderen
Algemeen in de Duinen en de Polders. Elders vrij algemeen.

Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen, maar zeldzaam in de Hoge Ardennen.

Wereld
Droge streken in Zuidwest-Azië, het Middellandse-Zeegebied en in West- en Noordwest-Europa. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	voedselrijke ruigten
Levensduur:	winterannuel
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	langlevend (> 5 jaar)
Bloeitijd:	mei - herfst

Literatuur
Niemann, G.J. (1981) A new acylated C-glycoflavone glycoside from Silene pratensis leaves. Acta botanica neerlandica 30: 475-478 

Niemann, G.J. (1984) Aberrant leaf morphology in mutants of Silene pratensis (Caryophyllaceae). Acta botanica neerlandica 33: 123-128 

van Genderen, H.H. (1982) A rapid field method to distinguish different flavonoid genotypes of Silene pratensis (Caryophyllaceae). A re-introduction of a historical procedure. Acta botanica neerlandica 31: 495-496 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 3: 148

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 293

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 531

Nederlandse Oecologische Flora 1: 206

Wilde Planten 3: 91

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De zacht behaarde stengels zijn bovenaan kleverig door klierharen. Bladeren De langwerpige (elliptische tot lancetvormige) bladen worden 10 cm of langer. Ze zijn in of onder het midden het breedst en geleidelijk in de spitse top versmald. Ze zijn smaller en spitser dan die van Dagkoekoeksbloem. De onderste bladen zijn gesteeld, de bovenste meestal zittend. Bloemen Eenslachtig (een bloem met alleen mannelijke of alleen vrouwelijke geslachtsorganen). Tweehuizig (mannelijke en vrouwelijke bloemen op verschillende planten). De bloemen vormen samen een ijle, vertakte bloeiwijze. Mannelijke bloemen hebben vaak een duidelijk zichtbaar rudiment van een vruchtbeginsel, soms met één kort priemvormig stijltje. Verder kan bij deze bloemen het verlengstuk van de bloemsteel tussen kelk en kroon wel 0,5 cm lang zijn. Bij de Dagkoekoeksbloem en bij vrouwelijke Avondkoekoeksbloemen is dit veel korter. In alle delen zijn de bloemen van de Avondkoekoeksbloem wat groter (2-3 cm in doorsnee) dan die van de Dagkoekoeksbloem, maar de vijf stijlen zijn haast tweemaal zo lang. Gewoonlijk heeft de Avondkoekoeksbloem een geheel witte kroon, maar deze kan ook - vooral bij verwelking - een rozige tint krijgen. De tweespletige kroonbladen, die overdag verwelkt schijnen, strekken zich aan het eind van de middag en in de avond. De kelk is iets opgeblazen, die van mannelijke bloemen zijn kleiner en tien-nervig, die van de vrouwelijke bloemen zijn groter en twintig-nervig. De kelkbuis is 1½-2 cm lang. De bloemen verspreiden dan een zoete geur. Vruchten Een doosvrucht. Deze wordt ongeveer 1½ cm lang. De tien rechte tanden van de opengesprongen vruchten staan schuin omhoog (bij Dagkoekoeksbloem zijn ze omgerold). De zaden zijn langlevend (langer dan vijf jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,45-1,00 m.
Bloemkleur:	wit of rood
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	éénslachtig, tweehuizig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.