Ecologie & verspreiding De standplaats van Akkerboterbloem is een open, vrij droge kalkrijke en leemrijke akker, vooral onder wintergraan. De zaden rijpen eerder dan het graan en worden door de haakvormige uitsteeksels door mens en dier verspreid. Vooral de schapen die na de oogst het land begraasden namen de zaden in hun vacht mee. Deze akkergebonden soort is de laatste tientallen jaren vrijwel geheel uit ons land verdwenen. Aangepast aan de oorspronkelijke landbouwmethodes van schoffelen dan zaaien, is er nu geen kans meer voor deze plant. Machinaal werken, sterke bemesting en chemische bestrijding hebben voor vrijwel geheel verdwijnen gezorgd. In Zuid-Limburg en langs de IJssel zijn nog enkele groeiplaatsen. CC-BY-SA 3.0 Christine Tamminga, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op vrij droge tot vochtige, matig voedselrijke, kalkrijke, leemrijke grond (leem, zandige klei, klei, mergel en löss).

Groeiplaats
Akkers (wintergraanakkers), zelden op ruderale plaatsen en op omgewerkte grond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en misschien nog in het rivierengebied. Vroeger ook elders.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Zeer sterk afgenomen.

Wallonië
Zeldzaam in de zuidelijke Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Midden-Europa. In het Middellandse-Zeegebied, oostelijk tot in Noord-India en noordelijk tot in West- en Midden-Europa. Ingeburgerd in Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke akkers
Levensduur:	éénjarig
Levensvorm:	therofyt
Bloeitijd:	mei - juli

Literatuur
Bot, J. & M.R. van der Spoel-Walvius (1968) Description of Ranunculus repens L. and Ranunculus arvensis L. pollen. Acta botanica neerlandica 17: 173-182 

Hoste, I., F. Verloove, C. Nagels, L. Andriessen & J. Lambinon (2009) De adventievenflora van in België ingevoerde mediterrane containerplanten. Dumortiera 97: 1-16 

Kobus, J.D. (1866) Flora van Wageningen en aangrenzende gemeenten. A. Ophorst, Wageningen

Kops, J. (1822) Ranunculus arvensis - Akker Ranonkel Flora Batava 4: 289-289 

Schaminée, J.H.J. & A.H.F. Stortelder (2000) De ene boterbloem is de andere niet. De sociologische indicatiewaarde van plantensoorten, toegelicht aan de hand van het geslacht Ranunculus. Stratiotes 20: 5-19

Sloff, J.G & J.L. van Soest (1938) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 48: 199-249 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 258

Flora Batava 04: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 256

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 313

Nederlandse Oecologische Flora 1: 239

Wilde Planten 3: 296

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De lichtgroene, behaarde stengels worden naar de voet en soms ook naar de top kaal. De bloemstelen zijn niet gegroefd. Bladeren De bladen bestaan uit drie blaadjes, die merendeels weer in twee of drie smalle (lijn- of lancetvormige slippen), alleen aan de top ingesneden slippen gespleten zijn. De onderste bladen zijn niet gedeeld. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloem is 6-12 mm in doorsnede, licht groenachtig geel. De kelkbladen liggen los tegen de kleine kroonbladen aan. Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. De weinig talrijke, stekelige vruchtjes (drie tot acht) zijn ruim tweemaal zo lang als die van de andere boterbloemen (5-8 mm). Ze dragen een slanke, vrijwel rechte snavel en zijn bezet met vrij grote en vaak kromme stekels. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,20-0,60 m.
Bloemkleur:	geelgroen
Type vrucht:	eenzadige dopvrucht of noot
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.