Ecologie & verspreiding
Dennenorchis staat op beschaduwde, droge tot iets vochtige, voedsel- en stikstofarme, meestal zure, goed doorluchte zand- en lemige grond, wortelt in de bovenste humuslaag van verteerd (naalden)strooisel en vereist een hoge luchtvochtigheid. Ze is gevoelig voor betreding (verstoring van de humuslaag). Ze groeit niet alleen in naaldbos en de vroege overgang van naald- naar loofbos maar ook in berkenbos of onder Kraaiheide, waarbij een goeddeels gesloten kroondek, mossen en een dunne humuslaag de vereiste luchtvochtigheid waarborgen. Nederland ligt aan de noordwestgrens van het Europese deel van het verspreidingsgebied. De soort is zeldzaam in het Waddendistrict, maar plaatselijk algemeen bij Schoorl en op Terschelling en elders zeer zeldzaam. Dennenorchis is als neofiet van naaldbossen pas in 1880 op de Veluwe gevonden. Kenmerkend voor het taxon zijn de wintergroene, vrij donkere en dwarsgenerfde bladeren in combinatie met de, in een spiraal geordende en naar één zijde gekeerde, witte tot gelige, zoet geurende bloemen.
CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten & René van Moorsel, 2015
|
EcologieBodemBeschaduwde plaatsen op droge tot vochtige, voedselarme, meestal zure grond. Dennenorchis wortelt in half-verteerd naaldenstrooisel. Goed doorluchte grond (zand en lemig zand).
GroeiplaatsBossen (dennenbossen en andere mosrijke naaldbossen) en zeeduinen (duinvalleien en soms onder berken of kraaihei in de duinen en in jeneverbesstruweel). Dennenorchis komt voor in voedselarme, iets vochtige dennenbossen. Vooral in dennenbossen met een slecht ontwikkelde struiklaag komt de soort voor. Vaak kenmerkt de vegetatie zich door een dikke moslaag. De kruidlaag bedekt weinig van de bodem en bestaat onder andere uit Zandzegge, Gewoon struisgras en Eikvaren. Zodra de kruidlaag zich verder ontwikkelt en er ook een struiklaag ontstaat zijn de omstandigheden voor Dennenorchis minder gunstig geworden en verdwijnt de soort.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeldzaam op de Waddeneilanden en in de duinen bij Schoorl. Zeer zeldzaam in Drenthe, Zuidoost-Fryslân, Midden-Nederland en Noord-Brabant. Vroeger ook in het oosten van het land en in de kalkrijke duinen. De soort komt sinds 1880 voor in Nederland.
VlaanderenZeer zeldzaam in de Kempen. Voor het eerst gevonden in 1942.
WalloniëVrij zeldzaam in de zuidelijke Ardennen en zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Maasgebied. Voor het eerst gevonden in 1902.
WereldGematigde en koudere streken op het noordelijk halfrond. In zuidelijkere gebieden voornamelijk in gebergten.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuur(Anoniem) (1956) Vragen en korte mededelingen.
De Levende Natuur 59: 286-288
Beijerinck, W. (1929) De flora van het Drentsch-district II (Het Boreale element).
De Levende Natuur 33: 343-347
Bijleveld, A.H. (1936) De Dennenorchis.
De Levende Natuur 41: 224-224
Claessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Claessens, J. & M. Claessens (2021)
Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]
Dekker Henckel, H. & M. Perdeck (2002) Weer nieuwe vondsten van Dennenorchis (
Goodyera repens) in Drenthe!
Nieuwsbrief Werkgroep Florakartering Drenthe 36: 8-10
Dekker, H. (1980) De dennenorchis (
Goodyera repens L.) op Beatrixoord te Appelscha.
Gorteria 10: 105-107
Dekker, H. (1994)
Goodyera repens in het Drents district.
Eurorchis 6: 67-78
Dekker, H., A. Henckel & M. Perdeck (2002) Weer nieuwe vondsten van Dennenorchis (
Goodyera repens) in Drenthe!
Eurorchis 14: 39-44
Dirkse, G.M., C.A.J. Kreutz & G.G.F. van der Mast (1997) De Dennenorchis in Zuid-Limburg.
Natuurhistorisch Maandblad 86: 279-281
Hoogenraad, H.R. (1924) De Dennenorchis.
De Levende Natuur 29: 128-128
Hoogenraad, H.R. (1924) De dennenorchis.
De Levende Natuur 29: 128-128
Horsthuis, M.A.P. (2005) Nieuwe groeiplaatsen van
Goodyera repens (Dennenorchis) in Overijssel.
Hypericum 4: 3-9
Horsthuis, M.A.P. (2005) Nieuwe groeiplaatsen van Dennenorchis (
Goodyera repens (L.) R. Br.) in Overijssel.
Eurorchis 17: 83-91
Plantinga, J.E. (2015) Nieuwe groeiplaats van Dennenorchis bij Zuidwolde.
Nieuwsbrief Werkgroep Florakartering Drenthe 51: 17-19
van Dedem, B.W. (1906) Weer een zeer zeldzame orchidee in ons land teruggevonden.
De Levende Natuur 11: 136-136
van der Ploeg, D.T.E., D. Bakker & V. Westhoff (1957) Korte mededelingen.
Correspondentieblad 3: 40-41
van Eeden, F.W. (1885) Goodyera repens - Kruipend Netblad
Flora Batava 17: 1327-1327
Zwarteveen, J. (1920) Dennenorchissen.
De Levende Natuur 25: 142-142
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2:
163Flora Batava 17:
plaat 1327Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
108Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
140Nederlandse Oecologische Flora 5:
351Orchideeën (Kreutz, 1987):
124Wilde Planten 1:
78Wilde-Planten.nl:
paginadeze soort in de Zadenatlas van Nederland Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels De stengels zijn bovenaan klierachtig behaard.
Bladeren Wintergroen. De vrij donkergroene rozetbladen zijn 1-3 cm. Ze zijn eirond met een vrij spitse top en een steelvormig versmalde voet. De hoogtenerven zijn door vrij opvallende dwarsnerven met elkaar verbonden. De stengelbladen zijn schedevormig met aan de voet vergroeide randen. Hogerop zitten enkele schutbladachtige bladen.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De zoet geurende bloemen vormen samen een smalle, vrij dichte aar met tien tot vijftien bloemen die naar één kant zijn gekeerd. Ze zijn 3-4 mm en wit of gelig en van buiten groenig. De bloemlip is niet gedeeld en aan de voet zakvormig verdiept. Naar de top is de lip tongvormig naar beneden gebogen. Er is geen spoor.
Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL