Ecologie & verspreiding Donkersporig bosviooltje – de meest uitgesproken schaduwplant onder de viooltjes in Nederland – staat op beschaduwde en vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, neutrale tot kalkrijke, matig stikstofrijke tot stikstofrijke grond, zoals mergel, löss, leem en klei. De overblijvende plant groeit in kalkrijke loof-, naald- en hellingbossen, in struwelen en heggen, op afkalvende oevers van bosbeken. Het areaal omvat West-, Midden- en Zuidoost-Europa, Turkije, de Kaucasus en Noord-Afrika. Nederland valt geheel binnen het verspreidingsgebied. De soort is vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, zeldzaam in het IJsseldal, in Twente en in de Achterhoek en is elders zeer zeldzaam. Het taxon wordt door insecten bestoven of bevrucht zichzelf, al of niet in knop. De zaden verspreidt ze zelf of worden door mieren (mierenbroodjes) versleept. Het Donkersporig bosiooltje kan verward worden met het Bleeksporig bosviooltje en vormt daarmee kruisingen (Viola x bavarica). Na de bloei is het niet goed mogelijk beide bosviooltjes en hun bastaard van elkaar te onderscheiden. CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten & René van Moorsel, 2015

Ecologie

Bodem
Beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, neutrale tot kalkrijke grond (mergel, leem, löss en klei).

Groeiplaats
Bossen (kalkrijke loofbossen en hellingbossen), struwelen, heggen en waterkanten (afkalvende bosbeekoevers).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, zeldzaam in het IJsseldal, in Twente en in de Achterhoek. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Leemstreek en de Voerstreek. Elders veel zeldzamer.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeer zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
West-, Midden- en Zuidoost-Europa en in de Kaukasus.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke bossen
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	april - mei

Literatuur
Adema, F. (1980) Nogmaals de Nederlandse bosviooltjes. Gorteria 10: 58-59

Bielen, J.W. (1999) Aspecten van de Twentse flora. Het Subcentreuroop district in Twente. Nieuwsbrief FLORON-FWT 20: 9-12 

Kops, J. & H.C. van Hall (1832) Viola sylvestris - Bosch Viooltje Flora Batava 6: 458-458

Mennema, J. (1978) Problemen bij de Nederlandse bosviooltjes. Gorteria 9: 49-51 

Sloff, J.G & J.L. van Soest (1938) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 48: 199-249 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 3: 173

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 343

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 436

Nederlandse Oecologische Flora 2: 208

Wilde Planten 3: 200

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De stengels zijn verspreid behaard. De bloeistengels liggen meestal wat meer dan die van Bleeksporig bosviooltje. Bladeren De meeste bladeren groeien in  een wortelrozet. Meestal hebben ze een minder diep hartvormige voet en een sterker toegespitste top dan die van Bleeksporig bosviooltje. De stengelbladen zijn tijdens de bloeitijd iets geelachtig groen. De steunblaadjes zijn lijnvormig tot langwerpig, met vrij lange en dicht bij elkaar staande wimpers. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De smalle kroonbladen bedekken elkaar niet of nauwelijks met de randen. De bovenste en die aan de zijkanten wijken in de loop van de bloei ver uit elkaar. De bloemen zijn paars (vaak meer roodachtig dan die van Bleeksporig bosviooltje). Elk kroonblad gaat naar de randen geleidelijk over naar lichtroze. Het honingmerk is minder duidelijk dan bij Bleeksporig bosviooltje. De spoor is roodpaars en vrijwel zonder verwijding. De top is kegelvormig, vrij spits en niet of ondiep gegroefd. De kelkbladen zijn voorzien van zeer korte aanhangsels. Vruchten Een driekleppige doosvrucht. De zaden hebben een oliehoudend aanhangsel (mierenbroodje), dat de mieren graag lusten. Zij zorgen zo voor de verspreiding. Dezaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,05-0,25 m.
Bloemkleur:	paars
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.