Ecologie & verspreiding Driekleurig viooltje staat vaak als pionier op open en zonnige, droge, matig voedselrijke, grazige, kalkarme tot neutrale zandgrond en lemig zand. De éénjarige of soms kortlevende, overblijvende plant groeit in graan- en kalkarme akkers, in akkerranden en plantsoenen, op open plekken in bermen en braakliggende grond, open plekken in zandig riviergrasland, langs spoorwegen, zandige sloten en greppels. Het areaal omvat Europa behalve het zuidelijke deel en de gematigde delen van Azië. Ze is ingeburgerd in Amerika, India, Australië en Nieuw-Zeeland. In Nederland is Driekleurig viooltje plaatselijk vrij algemeen op de hogere zandgronden in het oosten, midden en zuiden van het land en is elders zeer zeldzaam. De soort heeft te lijden van moderne grondbewerking, onkruidbestrijding en zware bemesting. Vermoedelijk ook doordat ze in sterke mate is aangewezen op bestuiving door hommels, die aan dezelfde landbouwmethoden ten offer vallen. Ze kan ook kruisen met het Akkerviooltje. Zie ook Viola tricolor 'Hortensis' en V. x cotempta. CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten & René van Moorsel, 2018

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselrijke, grazige, kalkarme tot neutrale grond (zand en lemig zand).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers, kalkarme akkers en akkerranden), bermen (open plekken), braakliggende grond, langs spoorwegen (spoorwegterreinen), plantsoenen en grasland (open plekken in zandig riviergrasland en langs zandige sloten en greppels).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in het oosten en midden van het land. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
Europa, behalve in de meest zuidelijke delen. Ook in gematigde gebieden in Azië en in Klein-Azië. Ingeburgerd in Amerika, India, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkarme akkers
Levensduur:	éénjarig
Levensvorm:	therofyt
Zaadbank:	langlevend (> 5 jaar)
Bloeitijd:	april - oktober

Literatuur
D'hose, R. & J.E. De Langhe (1992) Een merkwaardige groeiwijze van Viola tricolor L. in de Ardennen. Dumortiera 51: 18-18

Duistermaat, H. (1998) Meerkleurige of Toornviolen: Akker-, Driekleurig en Duinviooltje. Gorteria 24: 82-83 

Heimans, E. (1897) Onze Viooltjes.II. Het driekleurig viooltje. De Levende Natuur 2: 103-108 

Kops, J. (1800) Viola tricolor - Driekleurige Viooltjes Flora Batava 1: 10-10 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 316

Flora Batava 01: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 341

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 432

Nederlandse Oecologische Flora 2: 202

Wilde Planten 3: 118

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De opstijgende tot rechtopstaande stengels zijn kaal of zwak behaard. Bladeren De wintergroene bladeren zijn vaak paarsgroen. De onderste bladeren zijn eirond met een hartvormige voet. De bovenste bladeren zijn smaller (langwerpig) met een wigvormige voet. Alle bladeren hebben stompe tanden. De steunblaadjes zijn liervormig veerdelig met een gaafrandige of gekartelde eindslip, die korter en smaller is dan de bladschijf. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bovenste kroonbladen zijn diep paarsblauw, die aan de zijkanten lichter blauw. Aan de voet zijn ze geel. Het onderste kroonblad is geel met een witte rand. Soms zijn ze ook overwegend blauw, wit of geel. De spoor is 3-5 mm lang en komt hoogstens 1 mm buiten de kelkaanhangsels uit. Vruchten Een doosvrucht. Na het rijpen springen de éénhokkige vruchten met drie  kleppen open, waardoor de zaden worden weggeslingerd. De zaden zijn langlevend (langer dan vijf jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,05-0,40 m.
Bloemkleur:	veelkleurig
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.