Ecologie & verspreiding Heelkruid staat op beschaduwde, vochtige, zwak basische tot kalkrijke, stikstofrijke, matig voedselarme tot voedselrijke grond met een goed verterende humuslaag (leem, zandige klei, schelpkalk, löss, potklei en keileem). Ze groeit in loof- en naaldbossen, al of niet op hellingen, langs bospaden en randen. In Nederland echter uitsluitend in loofbossen. De noordwestgrens van het Europese verspreidingsgebied reikt tot in Nederland. De soort is beperkt tot de oostelijke helft van het land en is vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, zeer zeldzaam in Drenthe, Achterhoek, Twente en de aangrenzende Pleistocene gebieden. De achteruitgang is te wijten aan het staken van het traditionele hakhoutbeheer. Door de hoofdjesachtige schermen en door de lang gesteelde, handdelige bladeren is de soort onmiskenbaar. De plant bestuift zichzelf of wordt bestoven door vooral vliegen en ongespecialiseerde vliesvleugeligen, de vruchten zijn voorzien zijn van haakvormig gekromde stekelharen worden als klit of door de wind verspreid. Vroeger werd ze aangewend bij wondheling. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Ecologie

Bodem
Beschaduwde plaatsen op vochthoudende tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, vaak vrij stikstofrijke, zwak zure tot meestal kalkrijke grond met een goed verterende strooisellaag (leem, zandige klei, schelpkalk, löss, mergel en potklei).

Groeiplaats
Bossen (loofbossen, kalkrijke hellingbossen en langs bospaden) en bosranden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, zeldzaam in Drenthe, Twente en de Achterhoek en zeer zeldzaam in Midden-Neder land.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam in de Leemstreek en de Voerstreek. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam of ontbrekend.

Wallonië
Vrij algemeen in het Maasgebied, Brabant en Lotharingen. Elders ontbrekend of zeer zeldzaam.

Wereld
Europa. Noordelijk tot in Zuid-Scandinavië. Ook in Aziatische en Afrikaanse gebergten.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke bossen
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
van Eeden, F.W. (1872) Sanicula europaea - Sanikel Flora Batava 14: 1082-1082 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 272

Flora Batava 14: plaat 1082

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 552

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 753

Nederlandse Oecologische Flora 2: 246

Wilde Planten 3: 201

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De rechtopstaande stengels zijn kaal, hol en sterk geribd. Bladeren Eén of twee  bijna zittende bladeren. Bloemen Polygaam (bloemen met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen en bloemen met alleen mannelijke of alleen vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen zitten in dichtbloemige ongelijke schermen. Meestal zijn er drie  hoofdjesachtige schermen met zittende en gesteelde bloemen. De 3 mm grote bloemen zijn rozeachtig of groenachtig wit. De buitenste bloemen zijn mannelijk en de binnenste vrouwelijk. De kelkbladen steken iets buiten de rozeachtige kroonbladen uit. Er zijn vier  tot acht  omwindseltjes. Vruchten Een splitvrucht. De vruchten zijn eirond tot bolvormig, 4 tot 5 mm groot en hebben haakvormige stekels. De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-0,45 m.
Bloemkleur:	wit of rood
Type vrucht:	splitvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	polygaam

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.

De bloeiperiode is dit jaar 12 dagen eerder dan het langjarig gemiddelde.