Ecologie & verspreiding Hondsviooltje staat op zonnige tot halfbeschaduwde, matig voedselarme, zwak zure, droge tot vochtige zand- en veengrond. De overblijvende plant groeit in duingraslanden en binnenduinweiland, op heischraal grasland en grazige heiden, langs weinig begroeide greppels, op hogere kalkarme delen van hellinggraslanden en kapvlakten, in bermen en bosranden, in spoorbermen en op randen van kwelders, op rivierduintjes en zandige dijken. Het areaal omvat Europa zonder een groot deel van het Middellandse-Zeegebied. Nederland valt geheel binnen het Europese deel van het verspreidingsgebied. Hondsviooltje is vrij algemeen in de duinen, plaatselijk vrij algemeen in het oosten en midden van het land, vrij zeldzaam in Noord-Brabant en Zuid-Limburg en is elders zeer zeldzaam. Het overblijvende taxon is sterk achteruitgegaan door het intensievere landgebruik. De plant bevrucht zichzelf (kan ook in het knopstadium) of wordt door insecten bestoven. De verspreiding van de zaden geschiedt door mieren of de plant zaait zichzelf uit. Ze werd vroeger als braakopwekkend middel gebruikt. CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten & René van Moorsel, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige tot halfbeschaduwde plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselarme, zwak zure grond (zand en veen).

Groeiplaats
Zeeduinen (duingrasland, binnenduinweiland), grasland (heischraal grasland, langs weinig begroeide greppels en hogere delen van hellinggrasland), heide (grazige heide), bermen, bosranden, kapvlakten, langs spoorwegen (spoorbermen), randen van kwelders (schorren), rivierduintjes en zandige dijken.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in de duinen, plaatselijk vrij algemeen in het oosten en midden van het land en vrij zeldzaam in Noord-Brabant en Zuid-Limburg. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam in de Duinen en de Kempen. Elders zeer zeldzaam. Sterk afgenomen.

Wallonië
Vrij zeldzaam in de Ardennen. Elders zeer zeldzaam.

Wereld
Europa, behalve in een groot deel van het Middellandse-Zeegebied. Ook in gebieden met een gematigd klimaat in Azië en Zuid-Groenland (dit is subsp. montana).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	droge heiden
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	kortlevend (1-5 jaar)
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
de Kraker, K. (2022) Grevelingenverslag 2021. Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, Burg-Haamstede

Gevers Deynoot, P.M.E. (1853) Viola canina - Honds-Viooltje Flora Batava 11: 877-877 

Kroeze, C., D.M. Pegtel & C.J.C. Blom (1989) An experimental comparison of aluminium and manganese susceptibility in Antennaria dioica, Arnica montana, Viola canina, Filago minima and Deschampsia flexuosa. Acta botanica neerlandica 38: 165-172 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 3: 172

Flora Batava 11: plaat 0877

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 342

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 434

Nederlandse Oecologische Flora 2: 205

Wilde Planten 3: 83

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De uitgespreide tot rechtopstaande, maar meestal opstijgende stengels zijn kaal of maar weinig behaard. Ze zijn vertakt. Bladeren De bladeren vormen geen wortelrozet. Ze zijn driehoekig-eirond, hebben een zwak hartvormige of afgeknotte voet of soms zijn ze meer langwerpig en hebben ze een wigvormige voet. De bladtop is meestal stomp, maar bij zomerbladeren vaak wat spitse. Meestal zijn ze donkergroen en min of meer glanzend. De bladsteel is vrijwel niet gevleugeld. De steunblaadjes zijn meestal klein en weinig gewimperd, maar soms zijn ze vrij lang en iets getand. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen zijn paarsblauw tot hemelsblauw of zelden wit. Ze zijn 1-1,8 cm en geuren niet. De spoor is ongeveer 4-7 mm, geelwit of groenwit en gegroefd. De kelkbladen zijn spits. Vruchten Een doosvrucht. De vrucht is kaal. De zaden zijn kortlevend (één tot vijf jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,05-0,40 m.
Bloemkleur:	paarsblauw
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.