Ecologie & verspreiding Handjesereprijs staat op zonnige, warme, matig droge, stikstofarme tot stikstofrijke, matig voedselrijke, vaak kalkarme, zwak zure, zandbodems die ook lemig kunnen zijn of op stenige plekken. Deze pionier groeit op zandige rivierdijken, in wintergraanakkers op zand of lemig zand, in rivierbegeleidend grasland. Verder op braakliggende grond en gronddepots, langs half verharde wegen en tussen gruis van parkeerplaatsen. Nederland valt binnen het Europese deel van het verspreidingsgebied op het vasteland van het continent. De plant is zeer zeldzaam langs de Maas en Rijn in het zuidoosten van ons land en verder langs de IJssel. Ze is zeer sterk achteruit gegaan door sterk verminderde teelt van wintergranen, het intensievere landbouwgebruik en vooral door het moderne gebruik van herbiciden en kunstmest. De soort is goed gekenmerkt door haar gedeelde bladeren en de lang gesteelde bloemen en vruchten. Bestuiving geschiedt door insecten of ze bestuift zichzelf, de gevormde zaden worden verspreid door wind, regenwater en mieren. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, open plaatsen op matig droge, matig voedselrijke, vaak kalkarme, zwak zure grond (zand, lemig zand en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Zandige akkers (wintergraanakkers), rivierdijken, grasland (rivierbegeleidend grasland), braakliggende grond, gronddepots, tussen gruis op parkeerplaatsen en langs half verharde wegen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in het zuidoosten van het land (langs de Maas en Rijn) en langs de IJssel.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Het meest nog in de Leemstreek Zeer sterk afgenomen.

Wallonië
Zeldzaam in Lotharingen.

Wereld
Waarschijnlijk oorspronkelijk uit Zuidoost- en Midden-Europa en aangrenzend Zuidwest-Azië. Nu in Zuidwest-Azië, Noordwest-Afrika, Midden- en Zuid-Europa en op verspreide plaatsen in West-Europa, tot in Oost-Engeland, Nederland, Litouwen, Zuid-Scandinavië en het westen van Rusland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkarme akkers
Levensduur:	éénjarig
Levensvorm:	therofyt
Bloeitijd:	maart - mei

Literatuur
Garjeanne, A.J.M. (1948) Veronica. De Levende Natuur 51: 101-108 

Kops, J. (1807) Veronica triphyllos - Driebladige Eerenprijs Flora Batava 2: 101-101 

Sloff, J.G. & J.L. van Soest (1939) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora II. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 49: 268-306 

Weeda, E. (1980) Twee uitstervende (?) vroegbloeiers: Heelbeen en Handjes-ereprijs. Natuurhistorisch Maandblad 69: 61-65

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 314

Flora Batava 02: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 534

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 652

Nederlandse Oecologische Flora 3: 222

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De min of meer rechtopstaande stengels zijn vaak vertakt en naar boven toe beklierd. Bladeren De stengelbladen en de onderste schutbladen zijn handvormig met drie  tot zeven  spleten. De hogere schutbladen zijn kleiner en enkelvoudig. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen groeien in ijle eindelingse trossen. Ze zijn diepblauw en 3-9 mm. De stijl is 1-2 mm. Vruchten Een doosvrucht. De vruchten zijn blauwig, omgekeerd hartvormig en hebben klierharen. De kelkslippen zijn bij de vrucht 6-8 mm. De zaden zijn schotelvormig. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,05-0,20 m.
Bloemkleur:	blauw
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.