Ecologie & verspreiding Rijsbes staat op zonnige tot licht beschaduwde, matig droge tot natte, voedselarme, zure zand- en veenbodems. Ze groeit op beschaduwde veendijken, in natte heidevelden met beginnende veenvorming, in lichte bossen, in ’s winters natte en ’s zomers vrij droge heiden, in duinvalleien en rond bosvenen. Nederland ligt ten westen van het gesloten Europese deel van het areaal en de vindplaatsen hier zijn als voorposten te beschouwen. De soort is zeer zeldzaam op de Waddeneilanden, Achterhoek en Twente. De plant vermeerdert zich groepsgewijs door middel van uitlopers. Bestuiving van de bloemen geschiedt voornamelijk door hommels en bijen. De blauwberijpte bessen bevatten ongekleurd sap en hebben weinig smaak. De plant heeft vroeger een rol gespeeld in magie en hekserij en werd gebruikt als aphrodisiacum en tegen diarree en blaasontsteking. Grote hoeveelheden bessen veroorzaken een roesachtige toestand. De schuldige is een schimmel die op de bessen parasiteert en dit zou wel eens de reden kunnen zijn van de veronderstelde giftigheid. . CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, voedselarme, zure grond (zand en veen).

Groeiplaats
Beschaduwde hoogveendijken, zeeduinen (duinvalleien), bossen (moerasbossen en lichte berkenbossen), bosranden, struwelen, randen van hoogveen en heide (natte heide en veenheide).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam op de Waddeneilanden en in het oosten van het land.

Vlaanderen
Vroeger zeer zeldzaam.

Wallonië
Zeldzaam in de Hoge Ardennen.

Wereld
Koude en koel-gematigde streken op het noordelijk halfrond. In het zuiden voornamelijk in gebergten.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	natte heiden
Levensduur:	langlevend
Levensvorm:	houtige chamaefyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
Maes, N.C.M. (2013) Inheemse bomen en struiken in Nederland en Vlaanderen-Herkenning, verspreiding, geschiedenis en gebruik. Boom

van Eeden, F.W. (1872) Vaccinium uliginosum - Rijsbessen. Waterbessen. Flora Batava 14: 1076-1076 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 308

Flora Batava 14: plaat 1076

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 462

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 561

Nederlandse Oecologische Flora 3: 46

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De grijsbruine takken zijn rond. De jonge takken zijn maar weinig behaard. Bladeren De bladeren hebben een gave rand. Van boven zijn ze donkergroen en van onderen blauwgroen. Ze zijn elliptisch of omgekeerd eirond en stomp. De bladrand is iets omgerold. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De knikkende bloemen zijn 4- of 5-tallig en staan alleen of met enkele bij elkaar aan korte zijtakjes. Ze zijn wit tot roze, klokvormig, 4 tot 6 mm lang en hebben recht afstaande slippen. De kelk is gelobd. De helmknoppen hebben afstaande hoorntjes. De stijl steekt niet buiten de kroon uit. Vruchten De zwartblauwe bessen zijn 0,6 tot 1 cm groot. Ze bevatten kleurloos sap en smaken zoet. Het is onzeker of de bessen eetbaar zijn (zie hieronder bij wetenswaardigheden). De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-1,20 m.
Bloemkleur:	wit of rood
Type vrucht:	bes
Kleur van de vrucht:	blauw
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.