Ecologie & verspreiding
Zwartsteel groeit op historische bouwwerken, maar kan ook gevonden worden op sluis-, gracht- en kademuren en op beschaduwde, vochtige muren van bedrijven en woonhuizen. Daarnaast komt zij voor in bosgreppels, holle wegen en struikgewas. Na een achteruitgang gevolgd door het vermoedelijke verdwijnen van de soort uit Nederland maakt Zwartsteel sinds 1980 een spectaculair herstel door. Op verschillende plaatsen in voornamelijk West-Nederland heeft de plant zich gevestigd. Zij groeit hier op oude muren, vooral op gracht- en kademuren, maar ook op monumentale muren en ruïnes, zoals de slotruïne bij Egmond aan de Hoef, waar in 2009 nog ruim 700 exemplaren Zwartsteel werden geteld. Bij renovaties van oude muren, zoals van gracht- en kademuren in Haarlem en Amsterdam, waar zich ook grote populaties Zwartsteel bevinden, gaan daarentegen veel exemplaren Zwartsteel verloren, omdat zij niet worden teruggeplaatst in hun oorspronkelijke muur of verplaatst naar een gracht- of kademuur elders in de stad.
CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2014
|
EcologieBodemHalfbeschaduwde tot beschaduwde plaatsen op vochtige, niet te voedselarme tot niet te voedselrijke, kalkarme of kalkhoudende grond, rotsen of muren (löss, leem, schelpkalk, stenige en veenhoudende grond).
GroeiplaatsMuren (oude, vochtige muren, kademuren en muren van oude gebouwen), langs holle wegen, lösswallen, waterputten, bossen (halfbeschaduwde lösshellingen in loofbossen en langs bosgreppels in naald- en loofbossen), rotsen en rotsspleten.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeldzaam in stedelijke gebieden. Het meest in het westen. Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg.
VlaanderenZeer zeldzaam. Verspreid voorkomend.
WalloniëZeldzaam in het Maasgebied en in de Ardennen. Het meest ten zuiden van de Amber en de Maas.
WereldWarmere streken in alle werelddelen, behalve Zuid-Amerika. In West-Europa groeit zij verder noordelijk dan elders, tot in het zuiden van Noorwegen en Zweden.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurAllemeersch, L. (2006)
Asplenium adiantum-nigrum nu ook in het Brussels Gewest.
Dumortiera 88: 26-27
Baartmans, M. (2014)
Inventarisatie muurplanten Den Haag 2014. De Groene Ruimte, Wageningen
Buiten, N. (2005) Zwartsteel (
Asplenium adiantum-nigrum L.) op een noordhelling in de duinen bij Velsen.
Gorteria 31: 48-51
Buiten, N. (2006) Groeiplaats beschermde muurplanten vernietigd in Haarlem.
FLORON-nieuws 4: 5-5
de Vries, G. (2012) Muurvarens in de stad Groningen.
Floron Nieuwsbrief Groningen 19: 15-28
Denters, T. (1997) Zwartsteel (
Asplenium adiantum-nigrum L.) op de weg terug. Overzicht van het voorkomen in Nederland en de recentelijke uitbreidingen.
Gorteria 23: 89-102
Dijkhuis, E. & W.J. Stouthamer (2009) Muurplanten in Groningen.
Floron Nieuwsbrief Groningen 16: 11-13
Hartsen, F.A. (1865) Asplenium adiantum nigrum - Zwart-bruine ? Streepvaren
Flora Batava 12: 885-885
Kobus, J.D. (1866)
Flora van Wageningen en aangrenzende gemeenten. A. Ophorst, Wageningen
Segal, S. (1962) De floristiek van oude muren.
Gorteria 1962: 71-74
Segal, S. (1962) Pteridologische aantekeningen, 1 -
Asplenium adiantum-nigrum ×
A. ruta-muraria in Nederland.
Gorteria 1: 56-59
Stouthamer, W.J. (2007) Muurplanten waterschap Noorderzijlvest.
Floron Nieuwsbrief Groningen 14: 18-19
van Ooststroom, S.J. (1970) Floristische notities 80-85.
Gorteria 5: 49-54
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2:
76Flora Batava 12:
plaat 0885Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
69Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
75Nederlandse Oecologische Flora 1:
36Wilde-Planten.nl:
pagina
Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100).
De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer.
Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen.
In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023
download in hoge resolutieFenologie bloeiend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.