Ecologie & verspreiding Zaagblad staat op zonnige tot half beschaduwde plaatsen op vochtige tot vrij natte, voedselarme tot matig voedselrijke, basenrijke, humusrijke, meestal zwak zure, zelden kalkhoudende, lemige tot kleiige grond. In het centrum van haar verspreidingsgebied staat ze vooral in onbemeste en soortenrijke hooilanden. Naar het westen toe duikt ze ook op heel andere standplaatsen: bossen (op lichte plekken en langs greppels), bosranden, loofhoutbosjes, struwelen, heiden, diverse graslandtypen (blauwgraslanden, schrale graslanden en beekdalgraslanden) en bermen. Haar noordgrens bereikt ze in Noord-Engeland, Nederland, Zuid-Scandinavië en het Oostzeegebied. In Nederland werd de soort vroeger aangetroffen in het noordoosten van het land en langs de Overijsselse Vecht (voor het laatst gezien in 1977), maar rekt ze haar bestaan nog in een enkele tuin. In heel Centraal Europa gaat de soort achteruit, met name door verdroging en bemesting. In Nederland is haar verdwijnen te wijten aan het stoppen van hakhoutbeheer, het verruigen en vergraven van groeiplaatsen en vermesting. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2018

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op vochtige tot vrij natte, voedselarme tot matig voedselrijke, humeuze, meestal zwak zure, zelden kalkhoudende, lemige tot kleiige grond.

Groeiplaats
Bossen (lichte plaatsen en langs greppels), bosranden, loofhoutbosjes, struwelen, heide, grasland (blauwgrasland, schraal grasland en beekdalgrasland), bermen en langs holle wegen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Vroeger zeer zeldzaam in het noordoosten van het land en langs de Overijsselse Vecht. Voor het laatst gevonden in 1977.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam ten zuiden en oosten van Brugge en in de omgeving van Aarschot en Diest.

Wallonië
Zeldzaam in het Maasdistrict (Maas en Lesse) en in Lotharingen.

Wereld
In West-Azië, Oost-, Midden- en Zuid-Europa. Noordelijk tot in Nederland, Noord-Engeland en het Oostzeegebied.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	blauwgraslanden
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	juli - september

Literatuur
(Anoniem) (1959) Vragen en korte mededelingen. De Levende Natuur 62: 95-96 

Barkman, J.J. (1971) Over flora en vegetatie van drie Noorddrentse bosjes. Gorteria 5: 123-132 

de Wever, A. (1929) Serratula tinctoria L. Natuurhistorisch Maandblad 18: 139-140

Garjeanne, A.J.M. (1959) Zaagblad, Serratula tinctoria. De Levende Natuur 62: 8-13 

Heimans, J. (1963) Zaagblad en Duitse brem. De Levende Natuur 66: 265-272 

Jefferson, R.G. & K.J. Walker (2017) Biological Flora of the British Isles: Serratula tinctoria. Journal of Ecology 105(5): 1483-1458 

Kops, J. & J.E. van der Trappen (1846) Serratula tinctoria - Verw Zaagblad Flora Batava 9: 653-653 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 185

Flora Batava 09: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 621

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 680

Nederlandse Oecologische Flora 4: 144

Wilde Planten 1: 41

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De dunne stengels zijn niet gevleugeld, kaal en donkergroen. Bladeren De rozetbladeren hebben lange stelen. De stengelbladeren zijn vaak dieper ingesneden. Verder zijn ze scherp gezaagd, eirond of langwerpig en ongedeeld tot geveerd. De bovenste bladeren hebben geen steel. Bloemen Polygaam (bloemen met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen en bloemen met alleen mannelijke of alleen vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemhoofdjes vormen samengestelde pluimen. De smalle, paarse hoofdjes zijn 1½ tot 2 cm lang en eivormig. De bloemen zijn niet stralend. Ze kunnen 2-slachtig zijn of vrouwelijk. Het opgerichte, paarsachtige omwindsel is ongeveer 2 keer zo hoog als breed. Het heeft geen stekels. De omwindselbladen liggen als dakpannen over elkaar en tegen elkaar aangedrukt. Ze hebben een paarsrode top. De bloemhoofdjesbodem is vlak en gevuld met merg. De stroschubben lijken op haren. Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. De zaden zijn 5 mm lang. Het vruchtpluis bestaat uit licht strokleurige haren, die aan de voet niet met elkaar vergroeid zijn en ieder apart afvallen. De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-0,90 m.
Bloemkleur:	paars
Type vrucht:	eenzadige dopvrucht of noot
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	polygaam

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie