Ecologie & verspreiding Wortelloos kroos komt voor op onbeschaduwde plaatsen in stilstaand, zoet, voedselrijk water, het meest in sloten op veen en klei. Ze groeit vaak samen met Eendenkrozen, waarbij ze de gaten in het kroosdek opvult. De soort is inheems in Europa, de noordgrens van haar areaal loopt van Zuid-Engeland, via Nederland naar Polen. In Centraal-Europa is sprake van achteruitgang, in Duitsland staat ze inmiddels op de Rode lijst. In Nederland heeft Wortelloos kroos van oudsher een bolwerk in Zuid-Holland en aangrenzende delen van Utrecht en Noord-Holland. Verder komt het met name voor in de laagveen- en kleigebieden van Groningen en Friesland, ze mijdt de pleistocene zandgronden. In tegenstelling tot het beeld elders in Europa lijkt Wortelloos kroos in Nederland niet achteruit te gaan. Lijkt, want in 2014 is vastgesteld dat onze kleinste inheemse vaatplant concurrentie heeft gekregen van twee enigszins gelijkende exotische Wolffia’s: Colombiaanse- en Smalle wolffia. Er zijn bovendien aanwijzingen dat Colombiaanse wolffia bezig is Wortelloos kroos te verdringen. Het verspreidingskaartje geeft daarom mogelijk geen goed beeld van de actuele verspreiding van deze soort. De drie Wolffia’s zijn lastig van elkaar te onderscheiden. Wortelloos kroos onderscheid zich van Colombiaanse wolffia door o.a. een groter aantal huidmondjes ((20-)30-120 versus 1-15 (-30); moeilijk waar te nemen! Niet met een loep en een binoculair), een glanzend groene bovenzijde (versus een flets groene) en het feit dat de plantjes minder diep in het water liggen dan bij Colombiaanse wolffia. Je ziet aan de zijkanten een smalle rand onder water (versus een brede rand rondom bij Colombiaanse wolffia). Wortelloos kroos heeft aan de achterzijde een papil (die bij de Colombiaanse wolffia ontbreekt.) Zie voor verschillen met Smalle wolffia deze soort. Omdat het gaat om subtiele verschillen is het raadzaam vers materiaal te verzamelen en ter controle op te sturen naar Naturalis. Naar Wim van der Ven mag ook. CC-BY-SA 3.0 Edwin Dijkhuis en Wim van der Ven, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen in voedselrijk, zoet, ondiep, stilstaand water met een bodem van veen of klei.

Groeiplaats
Water (plassen, vijvers en sloten).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in laagveengebieden, het meest in oostelijk Zuid-Holland, westelijk Utrecht en het aangrenzende deel van Noord-Holland, zeldzaam in de Hollandse duinen, het rivierengebied en Zuidoost-Fryslân en zeer zeldzaam in het oosten van het land en in Zeeland.

Vlaanderen
Zeldzaam in enkele rivierdalen. Elders zeer zeldzaam. Vrij sterk afgenomen.

Wallonië
Zeer zeldzaam.

Wereld
In Europa, Zuid- en Zuidoost-Azië, de zuidelijke helft van Afrika en Zuidoost-Australië. Noordelijk vanaf Zuid-Engeland via Nederland naar Polen. Sinds de 19de eeuw is het plantje ingeburgerd in Rio de Janeiro.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	voedselrijke wateren
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hydrofyt
Zaadbank:	geen zaadproductie in Nederland

Literatuur
de Visser, A. (1966) Wolffia arrhiza in Zeeland (Korte meded.). Gorteria 3: 91-91

Kreunen, T.J.J. (1901) Wortelloos kroos. De Levende Natuur 6: 167-167 

Leeuwe, H. (1923) Wortelloos kroos (Wolffia arrhiza). De Levende Natuur 28: 223-223 

Morrema, A.D. (1898) Het Eendenkroos. De Levende Natuur 3: 73-77 

Schmitz, U., S. Köhler & A. Hussner (2014) First records of American Wolffia columbiana in Europe - Clandestine replacement of native Wolffia arrhiza? BioInvasions Records 3: 213-216 

van der Ven, W. (2018) Hoe herkennen we de verschillende krozen, zoals Lemna, Wolffia, Spirodela en Landoltia. Floristische werkgroep KNNV afdeling Eindhoven 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 318

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 81

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 101

Nederlandse Oecologische Flora 5: 233

Wilde-Planten.nl: pagina

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Bladeren De lichtgroene schijfjes drijven. Ze zijn bijna bolrond en niet generfd. De onderkant is sterker gewelfd en bleker dan de bovenkant. Bloemen Eenslachtig (een bloem met alleen mannelijke of alleen vrouwelijke geslachtsorganen). Eenhuizig (mannelijke en vrouwelijke bloemen op dezelfde plant). De bloemen zijn groen. Ze hebben 1 meeldraad. Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	tot 0,01 m.
Type vrucht:	eenzadige dopvrucht of noot
Geslachtsverdeling:	éénslachtig, éénhuizig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie