Ecologie & verspreiding Het areaal van Besanjelier omvat West, Midden-, en Zuid-Europa en de gematigde delen van Azië. De Nederlandse groeiplaatsen liggen aan de uiterste noordwestgrens van het areaal. In Nederland is zij zeldzaam langs Rijn, Waal en IJssel, alwaar zij zowel binnen- als buitendijks kan voorkomen. Besanjelier heeft een voorkeur voor vochthoudende, voedselrijke, basische bodems. Zij groeit in heggen en in bosranden of open plekken van ooibossen. Op enkele plekken groeit zij als epifyt in knotwilgen. De stengels van Besanjelier kunnen tot 2 meter lang worden. Aangezien de plant geen ranken of hechtwortels vormt is zij aangewezen op de steun van naburige planten. Besanjelier is dan ook meestal te vinden in ruige zoomvegetaties. De planten kunnen slecht tegen begrazing; bij intensieve beweiding (of bij regelmatig afmaaien) verdwijnen de groeiplaatsen. Onder gunstige omstandigheden kunnen door vegetatieve vermeerdering omvangrijke groeiplaatsen ontstaan, zoals bijvoorbeeld onder aan de Grebbeberg. Besanjelier vormt bessen, maar deze bevatten geen vruchtvlees en zijn dan ook weinig in trek bij vogels en blijven lang aan de plant hangen. De groeiplaatsen in knotwilgen duiden er op dat vogels mogelijk toch een rol kunnen spelen bij de verspreiding. In de herfst fragmenteren de afgestorven stengels doordat ze ter hoogte van de knopen breken. Losgeraakte stengelfragmenten met aanhangende bessen kunnen door de wind verspreid worden. De talrijke planten die in wilgenstruwelen langs de Boven-Rijn in Duitsland ter hoogte van de hoogwater-aanspoelselgordel worden aangetroffen duiden er op dat zaden ook door stromend water verspreid kunnen worden. CC-BY-SA 3.0 Ruud Beringen, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselrijke grond (rivierklei en zavel).

Groeiplaats
Heggen, struwelen, natte ruigten, in knotwilgen en bossen (lichte loofbossen).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in het rivierengebied en in aangrenzende gebieden in Gelderland.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Vroeger zeer zeldzaam.

Wereld
Europa en in delen van Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	natte ruigten
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Bloeitijd:	juli - augustus

Literatuur
Bornemann (1924) Cucubalus baccifer. De Levende Natuur 29: 62-63 

Hartsen, F.A. (1865) Cucubalus bacciferus - Zwarte Besvrucht Flora Batava 12: 901-901 

Junghans, T. (2005) Cucubalus baccifer L. in der Nördlichen Oberrhein-Niederung: ein bemerkenswerter Neufund in Mannheim (Baden-Württemberg). Floristische Rundbriefe 39: 51-56

Oostermeijer, J.G.B. (2015) Uitgezocht: Levensvatbaarheid van de bedreigde Besanjelier. Planten 2: 10-11 

Siedentopf, Y. & D. Brandes (2001) Cucubalus baccifer L. 1753 als Stromtalpflanze an der mittleren Elbe. Braunschweiger Naturkundliche Schriften 6: 485-500 

Sloff, J.G & J.L. van Soest (1938) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 48: 199-249 

Wijkel, A.M. (1998) Cucubalus baccifer L. (Besanjelier) op Texel gevonden. Gorteria 24: 30-30 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 128

Flora Batava 12: plaat 0901

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 294

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 532

Nederlandse Oecologische Flora 1: 211

Wilde Planten 2: 173

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De sterk vertakte, slappe, broze stengels zijn kort behaard. Voor de bloei zijn ze nog kort en staan ze rechtop, later worden ze lang en slap en klimmen of steunen op andere planten (de bloeiende plant kan niet op eigen benen staan). Bladeren De kort gesteelde, eironde tot langwerpige, spitse bladen zijn kort behaard en niet getand. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De okselstandige, alleenstaande, gesteelde, groengele tot groenwitte, 1,6-2 cm lange bloemen vormen samen een hangende, losse en bebladerde bloeiwijze (losse bijschermen). De vijf, naar buiten gekromde kroonbladen zijn diep ingesneden (tweespletig). De kelk is klok-buikvormig en vijftandig. Vruchten Een bes. Een zwarte, bolvormige vrucht. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,60-1,20 m.
Bloemkleur:	witgroen
Type vrucht:	bes
Kleur van de vrucht:	zwart
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.