Ecologie & verspreiding
Brede wespenorchis subsp. helleborine is de meest voorkomende ondersoort en staat op licht beschaduwd, goed doorluchtte en humeuze bodems. Het zeer variabele taxon is aan te treffen in alle mogelijke bostypen en in de kustduinen, in (brandnetel)ruigten en populierenaanplantingen en is verder te vinden op allerlei standplaatsen die sterk door de mens beïnvloed zijn. Het areaal van deze ondersoort omvat de gematigde streken van Aziè, Noordwest-Afrika en bijna geheel Europa waarbij ze in Noorwegen noordwaarts zelfs voorbij de poolcirkel reikt. In Nederland komt deze ondersoort vrij algemeen voor, maar zij is zeldzaam in de laagveen- en zeekleigebieden. Op de zandgronden in het zuiden van het land is zij wijd verbreid, terwijl zij op de zandgronden in de noordelijke en oostelijke provincies in grote delen nog ontbreekt ontbreekt. Verwisseling met Geelgroene wespenorchis in Zuid-Limburg en met Duinwespenorchis in de duinen vallen te vermijden door bij de determinatie meerdere kenmerken te betrekken. Belangrijkste verschil met de Duinwespenorchis zijn de omlaag gerichte schutbladeren in de bloeiwijze bij Brede wespenorchis.
CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten & René van Moorsel, 2016
|
EcologieBodemLicht beschaduwde plaatsen op droge tot vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, goed doorluchte, humeuze grond (zand, leem, zavel en klei).
GroeiplaatsBossen (loofbossen, naaldbossen, grienden, parkbossen, droge, voedselrijke bossen, bosrijke villawijken en langs bospaden en lanen), bosranden, struwelen, beschaduwde bermen, dijken, tuinen, recreatieterreinen, zeeduinen (langs duinpaden en in duinvalleien), langs spoorwegen, plantsoenen en geluidswallen. Brede wespenorchis groeit vaak op plekken die ingrijpend door de mens beïnvloed zijn, zoals b.v. langs boswegen door een menging van de bosgrond met zand, schelpgruis, steenslag of gruis en is ook regelmatig in bebouwde kommen aan te treffen.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandVrij algemeen, maar vrij zeldzaam in Drenthe en zeldzaam in zeeklei- en laagveengebieden.
VlaanderenVrij algemeen, maar plaatselijk zeldzaam of ontbrekend (met name in de Polders).
WalloniëVrij algemeen tot vrij zeldzaam.
WereldIn gebieden met een gematigd klimaat in Azië, Noordwest-Afrika en in bijna heel Europa. In Noorwegen tot voorbij de poolcirkel. Ingeburgerd in Noord-Amerika.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuur(Anoniem) (1925) De wespenorchis
Epipactis latifolia.
De Levende Natuur 29: 257-262
(Anoniem) (2009)
Plant Crib - Epipactis. Botanical Society of the British Isles
Arditti,J. & A. Ghani (2000) Tansley Review No. 110. Numerical and physical properties of orchid seeds and their biological implications.
New Phytologist 145: 367-421
Claessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Claessens, J. & M. Claessens (2021)
Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]
Claessens, J. & J. Kleynen (1991) Het geslacht
Epipactis in de Benelux: bloembiologische beschrijvingen en soorttypische kenmerken.
Eurorchis 3: 5-38
Claessens, J. & J. Kleynen (2014) Bijzondere bestuivers bij orchideeën deel 3: Honingbij en Hoornaar als bestuivers van de Brede wespenorchis.
Natuurhistorisch Maandblad 103: 313-317
Deflorenne, P. & J. Duvigneaud (1987) Présence en Belgique et dans le nord de la France de l'hybride
Epipactis helleborine x purpurata.
Dumortiera 39: 26-27
Dekker, H. & K. Kreutz (2017)
Epipactis helleborine (L.) Crantz in Nederland.
Liparis 23: 1-14
Hilgers, J. (1972) De achteruitgang van de Orchidaceae in Limburg 7.
Natuurhistorisch Maandblad 61: 54-56
Jacquemyn, H., H. De Kort, A. Vanden Broeck & R. Brys (2018) Behoud van de zeldzame Duinwespenorchis in de kustduinen.
Natuur.Focus 17: 29-36
Kreutz, C.A.J., H. Dekker, G. Bons & H. Löffler (2021) Veluwse wespenorchis (
Epipactis veluwensis) een nieuwe
Epipactis-soort in Nederland.
Gorteria 43: 35-47 [Epipactis veluwensis wordt beschreven voor slanke vormen van Epipactis helleborine met afwijkende bloemkleur en bladstand.]
Lodewijks, J.A. (1904) Orchideeën.
De Levende Natuur 9: 143-144
Petit, J. (1986) Quelques observations sur les insectes butineurs d'
Epipactis helleborine (L.) Crantz.
Dumortiera 34-35: 112-116
Sipkes, C. (1961) Breedbladige wespenorchis in de duinen.
Natura 58: 82-83
Thijsse, J.P. (1907) De Wespenorchis.
De Levende Natuur 12: 101-106
van Eeden, F.W. (1877) Epipactis latifolia - Wild wit Nieskruid
Flora Batava 15: 1124-1124
Verhart, F. & K. Kreutz (2021) Orchideeën koloniseren jonge Zuid-Limburgse loofbosjes.
Natuurhistorisch Maandblad 110: 230-242
Vermeulen, P. (1955) Epipactis helleborine, a Problem of Nomenclature.
Acta botanica neerlandica 4: 226-241
Wiegers, J. (1999) Brede wespenorchis als tuinplant.
Natura 96: 120-121
Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels De stengels zijn bovenaan behaard en onderaan vaak paarsachtig. De bloeiwijzesteel is meestal niet opvallend langer dan de stengelleden. In het begin van het bloeiseizoen is de bloemstengel aan de top omgebogen.
Bladeren Elke plant heeft vier tot tien bladen. Deze zijn eirond tot langwerpig en staan in spiralen. Ze omvatten de stengel, zijn spits en 6-15 cm lang en 2-8 cm breed. Aan de randen zitten hele kleine, naar voren gerichte tandjes.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen vormen een lang gerekte tros. Van buiten zijn ze 0,9-1 cm en meestal groen of groengeel. Het komvormige voetstuk is van binnen donkerpaars. De top is eirond tot hartvormig, groenwit, roze of paarsig met een omlaag gekrulde punt. De top van de lip heeft twee gladde knobbels.
Vruchten Een doosvrucht. Het vruchtbeginsel is kaal of min of meer behaard. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL