Ecologie & verspreiding Scherpkruid is een plant van zonnige tot licht beschaduwde, open plekken op matig droge, veelal kalkhoudende, zeer stikstofrijke en vaak ammoniakhoudende, maar niet humeuze zandgrond. In Nederland is Scherpkruid een ‘ouderwetse’ cultuurvolger, die in de loop van de vorige eeuw bijna is verdwenen. Zijn hoofdverspreiding had Scherpkruid in het duingebied van Zuid-Holland en Kennemerland, waar het nu op een enkele groeiplaats na bijna is verdwenen. In het rivierengebied en elders is het niet meer aanwezig. Scherpkruid is kensoort van het Kaasjeskruid-verbond. Voorwaarde voor een blijvende aanwezigheid van deze plant is een regelmatige toevoer van vocht, warmte en mest, in combinatie met een blijvend open standplaats en een doorlatende bodem. Scherpkruid is vooral te vinden op plekken waar groepen dieren overnachten of schuilen. De groeiplaatsen in Nederland voldoen niet meer aan deze voorwaarde van dierlijke activiteit, zodat de uitbreidingskansen gering lijken. Als meer noordelijke soort profiteert Scherpkruid bovendien niet van klimaatverandering. CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, open plaatsen op droge, voedselrijke, stikstofrijke, kalkhoudende, niet humeuze, omgewerkte grond (zand en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Akkers, erven, ruigten (kalkrijke ruigten), onder overhangende rotsen en bij ingangen van grotten, zeeduinen (langs bollenvelden en langs duinpaden met houtsnippers) en heggen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in de Hollandse duinen tussen Egmond en Hoek van Holland.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
Oorspronkelijk uit West-Azië en Oost-Europa. Nu in een groot deel van de gematigde en koude streken op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke ruigten
Levensduur:	éénjarig
Levensvorm:	therofyt
Bloeitijd:	mei - juli

Literatuur
Kops, J. (1807) Asperugo procumbens - Liggend Scherp-Kruid Flora Batava 2: 153-153 

Sloff, J.G. & J.L. van Soest (1939) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora II. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 49: 268-306 

van Ooststroom, S.J. (1961) 98. Boraginaceae. Flora Neerlandica : 92-140 

Weeda, E.J. (1987) Asperugo procumbens L., een "archaisch" onkruid in de duinstreek. Gorteria 13: 176-185 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 54

Flora Batava 02: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 469

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 588

Nederlandse Oecologische Flora 3: 131

Wilde-Planten.nl: pagina

deze soort in de Zadenatlas van Nederland

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De liggende of op andere planten steunende stengels zijn hoekig, bros en ruw door schuin omlaag gerichte stekeltjes. Bladeren De bladeren zijn langwerpig tot eirond, niet of zwak getand en zitten meestal in paren of kransen. Ze staan gewoonlijk tegenover elkaar. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloemen zitten met 1 tot 3 bij elkaar in de bladoksels. De bloemen zijn roodpaars, maar worden later donker hemelsblauw. Ze zijn trompetvormig met een witte buis en keelschubben. Ze zijn 2 tot 3 mm groot. De kelk is eerst diep 5-delig. Na de bloei groeit de bloemsteel uit en kromt zich. Vruchten Een splitvrucht. De kelk vergroot zich 5-voudig en verandert in een 2-kleppige, grof bochtig ingesneden vruchtkelk met 15 ongelijke tanden, die bladachtig de nootjes omsluiten. Deze nootjes zijn lichtbruin. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,20-0,70 m.
Bloemkleur:	eerst paars, later blauw
Type vrucht:	splitvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.