Ecologie & verspreiding
Soldaatje staat op zonnige tot licht beschaduwde, vrij droge tot vochtige, stikstofarme en grazige, basische tot kalkrijke bodems bestaande uit mergel, leem en zand. Ze staat optimaal in iets rijkere milieus maar bij te veel verschraling en schaduw laat ze verstek gaan. De plant groeit in kalkgraslanden, op verschraald cultuurgrasland op kalkhellingen en op braakliggend voormalig akkerland, op kalkrijk, opgespoten duinzand, langs en in struweel en licht bos. Verder in iets verruigde of vergraste begroeiingen van Dauwbraam en dergelijke, in duinvalleien en duingraslanden, in zandafgravingen en in wat ruderale vegetaties. Nederland ligt aan de noordwestgrens van het Europese deel van het areaal. De soort is in Nederland zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en wordt elders slechts zeer sporadisch en vaak efemeer aangetroffen. Soldaatje gaat achteruit in Nederland als gevolg van ontginning, opslag van houtige gewassen en door dichtgroeiend bos, de exploitatie van mergelgroeven, bemesting en ook het uitsteken van exemplaren moet genoemd worden.
CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015
|
EcologieBodemZonnige tot heel licht beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselarme, kalkrijke grond (kijt, zand en leem).
GroeiplaatsBossen (open plekken in loofbossen), bosranden, struwelen (kalkrijke zomen), kapvlakten, grasland (grazige hellingen en kalkgrasland), zeeduinen (duingrasland en duinvalleien) en afgravingen (zandgroeven).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeer zeldzaam, o.a. in Zuid-Limburg en in de Hollandse duinen.
VlaanderenZeer zeldzaam.
WalloniëZeldzaam in de Famenne en Lotharingen.
WereldGematigde streken in Europa en Azië. Van Noord-Portugal, Oost-Engeland en het Oostzeegebied (Zuid-Zweden). Oostelijk door Siberië tot in Noord-China.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurArditti,J. & A. Ghani (2000) Tansley Review No. 110. Numerical and physical properties of orchid seeds and their biological implications.
New Phytologist 145: 367-421
Claessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Claessens, J. & M. Claessens (2021)
Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]
de Wever, A. (1935) Kruisingen van de
Orchis militaris L. en
O. purpureus Huds.
Natuurhistorisch Maandblad 24: 43-43
Henneresse, T., T. Merckx & D. Tyteca (2018) Vruchtzetting bij het Soldaatje in het natuurreservaat Vrakelberg.
Natuurhistorisch Maandblad 107: 88-91
Hilgers, J. (1969) De achteruitgang van de Orchidaceae in Limburg 3.
Natuurhistorisch Maandblad 58: 30-32
Sipkes, C. (1978) Verrassende groeiplaatsen van orchideeën in ons land.
De Levende Natuur 81: 153-160
van Eeden, F.W. (1885) Orchis militaris - Helmdragend Standelkruid
Flora Batava 17: 1322-1322
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2:
224Flora Batava 17:
plaat 1322Flora Batava 22:
plaatHeukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
114Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
150Nederlandse Oecologische Flora 5:
375Orchideeën (Kreutz, 1987):
204Wilde Planten 3:
312Wilde-Planten.nl:
paginaAfbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas) Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels Een rechtopstaande stengel met in de onderste helft meerdere kleine, schedevormende bladeren.
Bladeren De 3 tot 5 grondstandige bladeren zijn eirond tot langwerpig, vlak en niet gevlekt. De bovenkant is glanzend. Ze worden tot 15 cm lang. De schutbladen zijn veel korter dan het vruchtbeginsel.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De aar is 5 tot 10 cm lang en bevat veel bloemen. De vlakke lip is licht rood, met paarsachtige haarbundeltjes. De lip is 1,2 tot 1½ cm groot, heeft 3 lobben. De zijlobben zijn smal. De middenlob is zelf weer gedeeld in 2 bredere lobben waartussen een kleine tand zit. De spoor is kort, omlaaggericht en half zo lang als het vruchtbeginsel. De bloemen verspreiden een duidelijke geur.
Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL
Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar.
Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode,
dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de
periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF
download hoge resolutieFenologie bloeiend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.
De bloeiperiode is dit jaar 3 dagen eerder dan het langjarig gemiddelde.