Ecologie & verspreiding Scherpe boterbloem staat op zonnige, vochtige, (zeer) voedselrijke, matig zure tot kalkhoudende en humeuze bodems bestaande uit vrijwel alle grondsoorten, waarbij de droogste, natste en voedselarmste standplaatsen gemeden worden. Ze verdraagt bemesting en beweiding goed, groeit in bermen en in vochtige, bemeste graslanden, in hooilanden en in uiterwaarden, aan slootkanten, langs bospaden en op kapvlakten, in duinvalleien en in leemgroeven. In blauwgraslanden geeft ze plekken aan waar hooi verbrand is of is blijven liggen; in zandgebieden zoals de Veluwe geeft Scherpe boterbloem de plaatsen aan waar leem aanwezig is. Het is van oorsprong een Europese plant (Nederland valt geheel binnen het areaal). De soort is zeer algemeen in heel Nederland. De bestuiving geschiedt normaal door insecten, wat voor deze Boterbloem ook noodzakelijk is omdat alleen kruisbestuiving voor een goede vruchtzetting zorgt. Vroeger werd ze aangewend bij huidziekten en gewrichtsontsteking en tegenwoordig nog altijd verwerkt in bepaalde homeopathische preparaten. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke grond (vrijwel alle grondsoorten).

Groeiplaats
Bermen, dijken, grasland (vochtig, bemest grasland, hooiland en weiland), waterkanten (slootkanten), bossen (langs bospaden), kapvlakten, zeeduinen (duinvalleien) en afgravingen (leemgroeven).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Zeer algemeen.

Wereld
In Europa, behalve in de meest zuidelijke delen. Ingevoerd in o.a. Noord-Amerika, Zuid-Afrika, oostelijk Afrika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	vochtige, bemeste graslanden
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	april - herfst

Literatuur
Kops, J. & H.C. van Hall (1832) Ranunculus acris - Gemeene Ranonkel Flora Batava 6: 464-464 

Schaminée, J.H.J. & A.H.F. Stortelder (2000) De ene boterbloem is de andere niet. De sociologische indicatiewaarde van plantensoorten, toegelicht aan de hand van het geslacht Ranunculus. Stratiotes 20: 5-19

Sloff, J.G & J.L. van Soest (1938) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora. Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 48: 199-249 

van der Toorn, J., B. Donougho & M. Brandsma (1969) Verspreiding van wegbermplanten in Oostelijk Flevoland. Gorteria 4: 151-160 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 3: 130

Flora Batava 06: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 257

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 316

Nederlandse Oecologische Flora 1: 242

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De rechtopstaande stengels zijn behaard en dofgroen. De bloemstelen zijn slank, rond en niet gegroefd. Bladeren De handvormige bladeren zijn gedeeld in 5 of 7 slippen, vaak met een zwarte tekening. De onderste bladeren zijn hoekig en zeer diep ingesneden. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De gele bloemen zijn 2 tot 3 cm in doorsnee. Ze hebben 5 kroonbladen en een rechtopstaande kelk. De kelkbladen zitten tegen de kroon aangedrukt. De bloembodem is kaal. Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. De vruchten zijn kaal. De vruchtsnavel is kort en zwak gebogen of recht. De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-0,90 m.
Bloemkleur:	geel
Type vrucht:	eenzadige dopvrucht of noot
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.