Ecologie & verspreiding Klein heksenkruid, de steriele bastaard van Circaea alpina x lutetiana staat op licht tot matig beschaduwde, vochtige, stikstofrijke, zwak zure tot kalkhoudende zandgrond. Ze groeit in loof- en naaldbossen, in struwelen en aan zandige oevers van bosbeken. Een noordelijke uitloper van het Midden-Europese deel van het areaal bereikt nog juist Nederland. De natuurlijke vindplaatsen in ons land, waar de plant overigens slechts door Groot heksenkruid vergezeld wordt, zijn beperkt tot vochtig loofbos langs beken en betreffen momenteel Middachten en Winterswijk. Lang geleden werd Klein heksenkruid ook aangetroffen in Zuid-Limburg. De bastaard vormt geen goed stuifmeel en blijft doorbloeien zonder goed zaad te zetten. Wel vindt er sterke vegetatieve uitbreiding plaats door de loslatende winterknoppen. Ze wordt ook als tuinplant te koop aangeboden en verwildert makkelijk uit weggeworpen tuinafval. Klein heksenkruid is door zijn steriliteit en de 2-lobbige stempel goed te onderscheiden. Ook deze plant heeft vroeger een rol gespeeld bij hekserij en toverkunst en werd eveneens medicinaal gebruikt. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2022

Ecologie

Bodem
Licht tot matig beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselarme, zwak zure tot kalkhoudende zandgrond.

Groeiplaats
Bossen (loofbossen), struwelen en waterkanten (zandige oevers van bosbeken).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam, voornamelijk in de Achterhoek.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied en in de Ardennen.

Wereld
Hoofdzakelijk in Midden-Europa. Ook in sommige delen van West- en Oost-Europa en in de Kaukasus.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	natte bossen
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	geofyt
Zaadbank:	zeer kortlevend (< 1 jaar)
Bloeitijd:	juni - juli

Literatuur
Beringen, R. (2001) Circaea x intermedia Ehrh. (Klein heksenkruid) een tuinplant? Gorteria 27: 28-31 

Hermans, J.T. (2019) Klein heksenkruid langs de Roode Beek in de Meinweg. Natuurhistorisch Maandblad 108: 213-222 [Bespreek de verspreiding van een nieuw ontdekte groeiplaats langs in de Meinweg en geeft een vergelijking met andere Circaea-soorten.]

Raven, P.H. (1963) Circaea in the British lsles. Watsonia 5: 262-272

van den Berg, L.J. & B.H. te Linde (2002) Klein heksenkruid (Circaea x intermedia Ehrh.), een algemene plant langs de Ratumse beek bij Winterswijk. Gorteria 28: 32-36 

Weeda, E.J. (1980) Circaea intermedia Ehrh. bij Winterswijk. Gorteria 10: 41-42 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 86

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 329

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 445

Nederlandse Oecologische Flora 2: 220

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Bladeren De bladeren zijn bedekt met enkele haren. Ze zijn glanzend en enigszins doorzichtig en regelmatig getand. Ze zijn plotseling kort toegespitst en hebben een duidelijk hartvormige voet. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De witte bloemen zijn 3-7 mm. De bloemstelen hebben aan de voet zeer kleine en vaak spoedig afvallende schutbladen. De honingklier in de kelkbuis is slecht ontwikkeld en wordt tot 0,2 mm hoog. Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. De zachtbehaarde vruchten zijn meestal slecht ontwikkeld. Ze worden tot 2 mm lang en vallen spoedig af. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één  jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,15-0,40 m.
Bloemkleur:	wit tot rood
Type vrucht:	eenzadige dopvrucht of noot
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie