Ecologie & verspreiding
De grote kaardenbol is een zomerbloeier die groeit op vochtige, kalkhoudende, omgewerkte grond in bermen, op dijken en in ruigten. De naam verwijst naar de wolkaarde; gebruikt voor het evenwijdig leggen van woldraden. Follonum betekent van de wolkammers. De grote kaardenbol kwam oorspronkelijk voor rond de Middellandse Zee en is al voor de middeleeuwen in Nederland ingevoerd. De plant is tweejarig en kan tot 2 meter hoog worden. De tegenoverstaande bladeren zijn met de vergrote bladvoet vergroeid en vormen een opvangbakje voor water. De bloemen beginnen vanuit het midden van de kolf te bloeien en bloeit tegelijk naar boven en beneden. De kaardenbol trekt veel insecten aan zoals solitaire bijen en hommels. Als de plant in de herfst afsterft blijft het verdorde skelet nog de hele winter staan.
CC-BY-SA 3.0 Peter Wetzels, 2020
|
EcologieBodemZonnige, open plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, humushoudende, basische en meestal kalkhoudende grond (klei en mergel, ook wel op stenige plaatsen en zand).
GroeiplaatsDijken (rivieren en kanalen), ruigten (kalkrijke ruigten), pioniervegetaties, braakliggende grond, bermen (verstoorde plaatsen), langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen), haventerreinen, industrieterreinen, plantsoenen, afgravingen (zandgroeven) en kapvlakten.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandPlaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg, het rivierengebied en in Zeeland. Elders vrij zeldzaam tot zeldzaam.
VlaanderenVrij algemeen in het kustgebied (het meest in de Polders), het Maasgebied en de Leemstreek. Elders zeldzamer.
WalloniëAlgemeen in Lotharingen en de Kalkstreek (de zuidelijke Ardennen). Elders zeldzamer.
WereldZuid-, West- en Midden-Europa, Zuidwest-Azië, Noordwest-Afrika en Noord-Amerika. Elders soms ingeburgerd.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurKops, J. (1814) Dipsacus sylvestris - Gemeene Kaarde-Bol
Flora Batava 3: 187-187
Sloff, J.G. & J.L. van Soest (1939) Het fluviatiele district in Nederland en zijn flora II.
Nederlandsch kruidkundig archief. Serie 3 49: 268-306
van der Spoel-Walvius, M.R. & R.J. de Vries (1964) Description of Dipsacus Fullonum L. Pollen.
Acta botanica neerlandica 13: 422-431
van Rummelen, F.H. (1949) De technische toepassing van de Kaardebol.
Natuurhistorisch Maandblad 38: 62-63
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2:
136Flora Batava 03:
plaatHeukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
579Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
744Nederlandse Oecologische Flora 3:
283Wilde Planten 2:
228Wilde-Planten.nl:
paginaAfbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas) Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels De rechtopstaande stengels zijn naar boven toe vertakt en hebben driehoekig-priemvormige stekels op de ribben.
Bladeren De bladeren groeien eerst in een rozet. Op onderkant van de middennerf zitten driehoekig-priemvormige stekels. De bladeren zijn langwerpig en grof, ongelijk gekarteld of hebben een gave rand. Elk paar is om de stengel samengegroeid.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De grote bloemhoofdjes (3-9 cm) zijn stekelig. De bloemen zijn licht blauw-paars en hebben lange gebogen, stekende schutbladen en borstelvormige stroschubben, die langer zijn dan de bloem.
Vruchten Een eenzadige dopvrucht of nootje. Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100).
De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer.
Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen.
In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023
download in hoge resolutieFenologie bloeiend
Fenologie vruchtdragend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.