Ecologie & verspreiding
Groenknolorchis staat op iets open, zonnige tot licht beschaduwde, natte, voedsel- en stikstofarme, zwak zure tot kalkhoudende grond, bestaande uit laagveen, venig zand of leem, ± humeus zand en stenige plekken die duurzaam onder invloed van basenrijke grondwater staan en ‘s-winter vaak zeer nat zijn of zelfs blijvend onder water staan. Ze groeit in duinvalleien en trilvenen, in kalkmoerassen, veenmosrietland en aan randen van rietlanden, in zeggenmoerassen en verlandende petgaten, op veenmoskussens in heidemoerassen en in oude turfgaten. Verder in beekdal- en blauwgraslanden, op opgespoten zand en in kalk-, zand- en grindgroeven. Nederland valt geheel binnen het Europese deel van het verspreidingsgebied. De onopvallende soort is zeldzaam op de Waddeneilanden en zeer zeldzaam in de duinen, in laagveengebieden en in Zeeland en werd vroeger ook voor in het midden en oosten van het land aangetroffen. De sterke achteruitgang is hoofdzakelijk te wijten aan ontwatering en ontginning, maar ook het gevolg van de verder gaande successie.
CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2015
|
EcologieBodemZonnige, soms licht beschaduwde, iets open plaatsen (vaak enigszins verstoorde plekken) op vrij natte, voedselarme, zwak zure tot kalkhoudende grond (laagveen, venig zand, venig leem, min of meer humeus zand en stenige grond). Vaak op plekken die in de winter zeer nat zijn (of zelfs onder water kunnen staan).
GroeiplaatsZeeduinen (duinvalleien), afgravingen (kalk-, zand- en grindgroeven), moerassen (trilvenen, kalkmoerassen, veenmosrietland en aan de rand van rietland), heide (op veenmoskussens in heidemoeras), opgespoten grond (zand), plekken waar turf gestoken is en grasland (beekdal-blauwgrasland).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeldzaam op de Waddeneilanden en zeer zeldzaam in de Hollandse en Zeeuwse duinen, in laagveengebieden en in Zeeland. Vroeger ook in het oosten en midden van het land.
VlaanderenZeer zeldzaam in de Kempen (nog maar op een plek). Vroeger ook in de duinen.
WalloniëMisschien nog zeer zeldzaam in Brabant.
WereldKoel-gematigde streken op het Noordelijk halfrond, met grote onderbrekingen, met name in Oost-Azië. Het meest in het centrale deel van het Europese laagland en in het oosten van Noord-Amerika.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuur(Anoniem) (2005) Groenknolorchis.
FLORON-nieuws 3: 2-2
Arditti,J. & A. Ghani (2000) Tansley Review No. 110. Numerical and physical properties of orchid seeds and their biological implications.
New Phytologist 145: 367-421
Bolier, A. (2001)
Het verzamelen van basisgegevens over de verspreiding en ecologie van de Groenknolorchis 2001. FLORON [stageverslag met goede populatieschattingen van groenknolorchis]
Briggeman, T. (2020)
Natuur in de Hollandse Delta. Jaarboek 2019. KNNV afdeling Voorne
Claessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Claessens, J. & M. Claessens (2021)
Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]
de Kraker, K. (2022)
Grevelingenverslag 2021. Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, Burg-Haamstede
de Kraker, K., Th. Muusse & E. Dijkhuis (2024) De Hompelvoet blijft verrassen
Florabalans : 10-11
De Langhe, J.E., R. D'hose, A. Sotiaux & C. Ulrich (1977) Une station à
Liparis loeselii (L.) L.C.M. Rich. et
Carex dioica L. à Mol (Campine).
Dumortiera 6: 32-33
Deinum, D. (1944) Orchideeënonderzoek in het Naardermeer.
De Levende Natuur 49: 25-29
Grootjans, A., R. Shahrudin, A. van de Craats, A.M. Kooijman, G. Oostermeijer, J. Petersen, D. Amatirsat, C. Bland & P. Stuyfzand (2016) Window of opportunity of
Liparis loeselii populations during vegetation succession on the Wadden Sea islands.
Journal of Coastal Conservation 21: 631-641
Jacquemyn, H., T. Pankhurst, P.S. Jones, R. Brys & M.J. Hutchings (2023) Biological Flora of Britain and Ireland:
Liparis loeselii.
Journal of Ecology 111: 943-966
Kooijman, A.M., C.J.W. Bruin, A. van de Craats, A.P. Grootjans, J.G.B. Oostermeijer, R. Scholten & R. Sarudin (2016) Past and future of the EU-habitat directive species
Liparis loeselii in relation to landscape and habitat dynamics in SW-Texel, the Netherlands.
Science of the total environment 568: 107-117
Kops, J. (1822) Malaxis (Ophrys) Loeselii - Loesels Weekkruid
Flora Batava 4: 245-245
Mourik, J. (2017) Groenknolorchis op het Kennemerstrand.
Liparis 23: 71-77
Odé, B. & A. Bolier (2003) Groenknolorchis op de kaart.
Gorteria 29: 33-37
Plantinga, J.-E. (2023) Ontwikkelingen van een laagveenpopulatie Groenknolorchis (
Liparis loeselii).
Twirre 33: 9-14 [populatietellingen groenknolorchis in de Rottige Meente]
Plantinga, J.E. (2006) Trilveen in de Rottige Meenthe.
Twirre 17: 25-30
Reichgelt, T.J. (1962) De zomerexcursie-1961 van de Kon. Ned. Botanische Vereniging naar de Langstraat.
Gorteria 1: 30-31
Rossenaar, A.J. (2002) Recent onderzoek naar Groenknolorchis: 20.000 exemplaren in Nederland!
Gorteria 28: 49-49
Sipkes, C. (1978) Verrassende groeiplaatsen van orchideeën in ons land.
De Levende Natuur 81: 153-160
Spanoghe, G., W. Van Landuyt & R. Gyselings (2008) Een nieuwe vindplaats van
Liparis loeselii in het gebied van Antwerpen Linkeroever.
Dumortiera 95: 1-3
Sparrius, L.B. & J. Koot (2024) Hoeveel Groenknolorchis is er in Nederland?
Planten 21: 20-22
Sparrius, L.B., H. van der Hagen & D. van der Hak (2021) Twintig jaar monitoring van flora-aandachtssoorten in Berkheide, Meijendel en Solleveld.
Hollands Duinen 79: 31-38
van Kerkvoorde, M. (2012) Orchideeën van de Eemshaven.
Floron Nieuwsbrief Groningen 19: 10-12
Vanden Broeck, A., W. Van Landuyt & K. Cox (2014) Weg met de wind - zaadverbreiding over lange afstanden bij de Groenknolorchis.
Natuur.focus 13: 148-155
Veeken, A. & M.J. Wassen (2020) Impact of local- and regional-scale restoration measures on a vulnerable rich fen in the Naardermeer nature reserve (the Netherlands).
Plant Ecology 221: 893-911